Czerwiński Kazimierz Andrzej

 Urodziła się 3 marca 1915 roku w Herne, Westfalia; zm. 8 stycznia 1987 roku w Bonn.

Nauczyciel, organizator ruchu chóralnego, działacz społeczny, erudyta

Pochodził z polskiej rodziny górniczej, należącej do emigracji zarobkowej, która od chwili utworzenia była członkiem Związku Polaków w Niemczech. Syn Władysława i Marii Brzezińskiej.
Żona Irena, ojciec Henryka Bogusława(1947-2009) i córki Ilony(1952).

Szkoła Podstawowa w Herne, Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie w Rogoźnie w 1934, studia slawistyczne na niemieckim Uniwersytecie Marcina Lutra w Halle. Od października 1934 do czerwca 1935 pracował jako nauczyciel w Szkole Wydziałowej w Krotoszynie. Później, od października 1935 do września 1937, był kierownikiem Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Kleszczynie na Pograniczu Złotowskim. Prowadził tam również zajęcia pozaszkolne, założył chór, teatr amatorski oraz zespoły sportowe, opiekował się biblioteką ludową.

W 1935 wstąpił we Wrocławiu do Związku Polaków w Niemczech, był działaczem o poglądach lewicowych. W 1939 jako obywatel III Rzeszy przymusowo wcielony do Wehrmachtu, był w kompanii tłumaczy. Walczył na Zachodzie, m.in. we Francji.

Do kraju wrócił w 1945 z Francji. Krótko, od 1 listopada 1945 do 31 marca 1946, był kierownikiem Wydziału Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Koszalinie i Szczecinie. W Pile zamieszkał w kwietniu 1946 roku. Podjął pracę w szkolnictwie. Od 1 kwietnia 1946 do 30 września 1946, pracował najpierw jako nauczyciel a później kierownik Szkoły Podstawowej Nr 1 w Pile. Natomiast od 1 października 1946 do 31 sierpnia 1952 był nauczycielem gimnazjalnym i wicedyrektorem Liceum Handlowego w Pile. Uczył języków : rosyjskiego, angielskiego i niemieckiego oraz przedmiotu nauka o Polsce. Pozbawiony w 1952 prawa nauczania, podjął pracę w administracji. Od 1 września do 31 grudnia 1952 pracował jako kierownik personalny w Powszechnej Spółdzielni Spożywców w Pile. Od 1 stycznia 1953 do stycznia 1979, do przejścia na emeryturę był pracownikiem umysłowym w Pilskich Zakładach Sprzętu Rolniczego „PIMA”, które od 1972 przyjęły nazwę Fabryka Urządzeń i Aparatury Komunalnej „Powogaz” w Pile, ul. 14 lutego 26/31. Przez wiele lat uczył języków obcych w Klubie Międzynarodowej Książki i Prasy w Pile. W październiku 1982 wyjechał do Niemiec. Mieszkał w Bonn.

Działał społecznie w ruchu śpiewaczym. W lipcu 1946 doprowadził do wznowienia w Pile, działalności przez polski chór „Halka”, powstały w 1917. Był jego dyrygentem do 1952, do przejęcia chóru przez Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Pile. Chór pod jego batutą uświetniał uroczystości miejskie polską pieśnią patriotyczną i współuczestniczył w tworzeniu życia kulturalnego w środowisku kolejarskim. Doprowadził także do uzyskania przez „Halkę”, rangi chóru I kategorii, nadanej przez Wielkopolski Związek Chórów. W 1946 przyczynił się powstania chóru św. Cecylii w parafii św. Rodziny w Pile.

Od 1950 pełnił funkcję kierownika artystycznego Pilskiego Okręgu Śpiewaczego Wielkopolskiego Związku Śpiewaczego. Jako dyrygent okręgowy Pilskiego Okręgu Śpiewaczego zdobył z chórem okręgowym w 1957 roku na Festiwalu Chórów Polskich, I miejsce w współzawodnictwie chórów okręgowych Wielkopolski. W 1955 roku był również współzałożycielem chóru mieszanego „Chopin”, przy Zakładach Budownictwa Mieszkaniowego, dyrygował nim do 1959.

Od listopada 1947 do 1948 był przewodniczącym Społecznego Komitetu Odbudowy Domu Rodzinnego Stanisława Staszica w Pile. Organizował zbiórki publiczne, wygłaszał prelekcje o Staszicu, wprowadził cegiełki rozprowadzane w regionie i w szkołach noszących imię Staszica. W latach 1948 – 1952 pełnił w odbudowanym domku Staszica społecznie funkcję kustosza. Od grudnia 1951 należał do Społecznego Komitetu Opieki nad Domkiem Staszica w Pile, pełniąc rolę przewodniczącego. W latach 1952 – 1953 przewodniczył także Społecznemu Komitetowi Odbudowy Teatru w Pile.

Od lipca 1946 do likwidacji był prezesem Obwodowego Oddziału Polskiego Związku Zachodniego w Pile. Od grudnia 1946 pełnił funkcję członka Rady Naczelnej Polskiego Związku Zachodniego w Poznaniu, następnie członka Rady Naczelnej Ligi Morskiej i członka Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich.
9 listopada 1946 jako przedstawiciel Ziemi Lubuskiej, był w Warszawie, jednym z 3000 delegatów na Kongresie Polaków – autochtonów z Ziem Odzyskanych, działaczy byłego Związku Polaków w Niemczech i działaczy Polskiego Związku Zachodniego. W swoim wystąpieniu kongresowym mówił o heroizmie ludzi Rodła w walce z Niemcami w drugiej wojnie światowej. Natomiast, 17 listopada 1946 należał do głównych organizatorów obchodów 25- lecia Polskiego Związku Zachodniego w Pile. Wygłosił wówczas referat o roli i podobieństwach Polskiego Związku Zachodniego i Związku Polaków w Niemczech.

Był publicystą prasy lokalnej, regionalnej i ogólnopolskiej. Pisał głównie o sprawach Polaków na Pograniczu i o ruchu śpiewaczym. Należał do stałych współpracowników tygodnika „Piła mówi” 1946-1947, w którym zamieszczał artykuły o walce o polskość na Pograniczu prowadzonej przez Związek Polaków w Niemczech oraz o działalności Polskiego Związku Zachodniego. Wypowiadał się na łamach ukazującego się w latach 1959 – 1960 „Głosu Pilskiego” a w latach 1961 – 1979 współpracował z miesięcznikiem „Ziemia Nadnotecka”. W „Ziemi Nadnoteckiej” pisał o Związku Polaków w Niemczech i jego V Dzielnicy, o Kongresie Polaków w Berlinie 6 marca 1938, o ks. dr Bolesławie Domańskim z Zakrzewa, prezesie Związku Polaków i Niemczech, o szkolnictwie polskim na Pograniczu Złotowskim i o zasługach Michała Drzymały. Popularyzował działalność polonii pilskiej i Towarzystwa Śpiewaczego „Halka”, tradycje ruchu śpiewaczego na Ziemi Nadnoteckiej, oraz działania Prałatury Pilskiej. Opisywał wydarzenia z historii miasta np. obchody 1 maja 1932 roku oraz pogrom ludności żydowskiej podczas „nocy kryształowej” w listopadzie 1938 roku. Zajmował się historią odbudowy Domu Staszica i działalnością Społecznego Komitetu Odbudowy Domu Rodzinnego Stanisława Staszica. W latach 70. i 80. XX wieku publikował w „Pilskim Informatorze Kulturalnym” i w „Roczniku Nadnoteckim”.

Współpracował z dziennikami : „Ilustrowanym Kurierem Polskim” w Bydgoszczy w latach 1947 – 1950 i „Głosem Wielkopolskim” w Poznaniu w latach 1956 – 1974. Był stałym korespondentem i autorem licznych tekstów w czasopiśmie „Polska Zachodnia”, organu Polskiego Związku Zachodniego” , gdzie zamieścił artykuły „ Krzyżak w biskupich kolorach” ( o biskupie Kallerze), „Rewizjonista w prałackiej sutannie” ( o pilskim prałacie dr F. Hartzu. Od 1960 do 1974 pisał do zielonogórskiego dwutygodnika „Nadodrze” a od 1960 do miesięcznika „Życie Muzyczne”, gdzie m.in. w nr 5 z 1977 zamieścił tekst pt. „Pilskie konfrontacje”.
Opracował także monografię o chórze „Halka” wydaną w 1957 roku, z okazji jego 50.lecia.

Odznaczenia : Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski 1972, Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” 1969, Odznaka Zasłużony działacz Frontu Jedności Narodu 1975, Odznaka Honorowa „Za zasługi w rozwoju województwa pilskiego” 1977, Odznaka Honorowa Śpiewacza I stopnia z laurem 1974, Honorowy Członek Chóru Związku Zawodowego Kolejarzy „Halka” w Pile.

Bibliografia

Źródła
Archiwum Małgorzaty Czerwińskiej; Archiwum Muzeum Stanisława Staszica; Czerwiński Kazimierz//Bibliografia powiatu pilskiego//ww. biblioteka.pila.pl; Autochtoni: [wiersz dedykowany Kazimierzowi Czerwińskiemu//Maciej Maria Kozłowski//Ziemia Nadnotecka.- 1962, nr 6, s. 5.

Opracowania
Pod znakiem Rodła odbył się Kongres „Ludzi Odzyskanych” w Warszawie//Piła mówi.-1946, nr 12(13), s. 4; Piła godnie uczciła 25-lecie Polskiego Związku Zachodniego// Piła mówi.-1946, nr 13(14), s. 4; Szczęść Boże// Piła mówi.-1946, nr 15(16), s. 5; Koncert pieśni w Pile// Piła mówi.-1946, nr 15(16), s. 6;Polacy – autochtoni wobec zbliżających się wyborów// Piła mówi.-1947, nr 1(19) s. 3; Walne zebranie chóru „Halka”// Piła mówi.-1947, nr 12(30), s. 6; Święto Pieśni w Wieleniu//Głos Pilski.-1959, nr 2, s.9; Z pracy kulturalno – oświatowej ZZK przy ZNTK w Pile// Głos Pilski.-1959, nr 3, s.7; Pilski baedeker kulturalny// Głos Pilski.-1960, nr 8/9, s.8-9; (Biogram)//Ziemia Nadnotecka.- 1962, nr 9, s. 4 : fot. ; Pilska „Halka” – niepokonana placówka polskości 1917 – 1977/Kazimierz Czerwiński//Rocznik Nadnotecki.- 1977 R.8, z.2. s.43-45: il.; Kronika śpiewem pisana : osiemdziesięciolecie chóru „Halka”/Andrzej Milczyński//Rocznik Nadnotecki.-1997 R.28, s. 86-93, 96 : il.

Opracowała Maria Bochan