Gutsche Jerzy Marian

Urodził się 02 lipca 1929r. w Poznaniu, zm. 17 listopada 2004r. w Pile, pochowany na tutejszym Cmentarzu Komunalnym.

Lekarz dentysta, specjalista protetyki stomatologicznej, współorganizator opieki stomatologicznej, radny Miejskiej Rady Narodowej w Pile.

Był jednym z pierwszych powojennych pilskich stomatologów. Obok: Anieli Chmielewskiej-Łapki, Zdzisława Soleckiego, Ryszarda Nazarewicza, Urszuli Stanilewicz, Czesławy Kuklińskiej, Romualdy Monarszyńskiej i Henryki Ostrowskiej należał do grupy pionierów, którzy w latach pięćdziesiątych (z reguły na mocy obowiązujących wtedy nakazów), podjęli pracę w tutejszej służbie zdrowia.

Urodził się w inteligenckiej rodzinie poznańskiej, jako syn Jerzego Augusta, absolwenta Uniwersytetu Poznańskiego doktora praw, publicysty i pisarza oraz Marii z domu Panieńskiej, malarki, córki Walentego Panieńskiego, poznańskiego lekarza- brata słynnego Jana, twórcy wielkopolskiego wodolecznictwa.
Matka utalentowana artystycznie, poprzez brata, także malarza, spowinowacona była m.in. ze Stanisławą Przybyszewską. Ojciec przejawiał aspiracje akademickie i zacięcie pedagogiczne. Wykładał w poznańskiej Wyższej Szkole Handlowej oraz w Wyższym Katolickim Studium Społecznym. Wydał trzy książeczki o charakterze poradników, zbiorów wskazówek moralno-ideowych dla młodzieży: „Na drogę akademickiego życia: książka dla maturzystów, akademików i rodziców” (1927 r.), „Czem być możemy” (1930, Księgarnia św. Wojciecha w Poznaniu, 98 stron) oraz wydane we Lwowie w 1933 r. „Narodziny gazety” (34 strony). Jako publicysta współpracował z oddziałem poznańskim Polskiego Radia, z „Gazetą Poznańską”, „Dziennikiem Poznańskim”, był także m.in. sekretarzem redakcji pism – „Tęcza” i „Poradnik Społeczny ”.

Dzieciństwo Jerzego juniora przypadło na dramatyczny okres wojny. Jeszcze jesienią 1939 r. wraz z matką i dwojgiem rodzeństwa (w tym starszą o rok Haliną, znaną później pod nazwiskiem Gutsche –Siewierska, znaną malarką, ilustratorką książek oraz Stefanem, później prawnikiem) został przewieziony do obozu przejściowego „Poznań Główna”. Było to następstwem przynależności rodziny do oświeconej klasy społecznej, przeznaczonej przez Niemców do likwidacji, ale też oficerskiego stopnia ojca. Jako porucznika rezerwy Wojska Polskiego, zmobilizowano go (w wieku 47 lat) do sztabu jednostki obrony przeciwlotniczej w Ostrowie Wielkopolskim, brał udział w kampanii wrześniowej. Dostał się ostatecznie do niewoli sowieckiej i wkrótce wraz z tysiącami innych polskich jeńców został zamordowany w lesie katyńskim. W 2007 r. pośmiertnie awansowano go do stopnia kapitana.
Po miesięcznym pobycie w trudnych warunkach, 1 grudnia 1939 r., rodzinę, podobnie jak tysiące Poznaniaków, wywieziono do Generalnej Guberni, a konkretnie do Ostrowca Świętokrzyskiego. „W wielkiej biedzie”, jak pisze w autobiograficznej notce sam doktor, spędziła tam całą wojnę.

Powrót do macierzystego miasta stał się możliwy, dopiero w 1945 r. Przyszły lekarz ukończył w Poznaniu, w trybie przyspieszonym cztery klasy gimnazjum (wcześniej, podczas okupacji uczył się konspiracyjnie). W 1947 r. po osiągnięciu pełnoletniości, ze względu na ciężką sytuację mieszkaniową rodziny zdecydował się wyjechać do Szczecina.
Przedwojenne wygodne mieszkanie przy ul. Dąbrowskiego 8 zarekwirowano początkowo na kwaterę oficerów radzieckich, a potem definitywnie je odebrano, ze względu na rzekomą międzywojenną działalność Jerzego Augusta „na szkodę klasy robotniczej”. Czteroosobowej rodzinie przyznano ciasny, jednopokojowy lokal. Na Pomorzu Zachodnim perspektywy znalezienia zatrudnienia (port, stocznia) i względnej stabilizacji socjalnej były większe. Można było liczyć także na wsparcie dalszych krewnych. Pracując fizycznie i mieszkając w hotelu robotniczym, Jerzy Gutsche zaocznie ukończył liceum i uzyskał świadectwo dojrzałości.
Po roku (w 1948) wrócił do Poznania, rozpoczynając studia na Oddziale Stomatologicznym Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego. 1 lipca 1952 r. otrzymał dyplom Akademii Medycznej (w roku 1950 zlikwidowano w PRL uniwersyteckie nauczanie medycyny, powołując uczelnie o charakterze zawodowym- właśnie Akademie Medyczne).

Po niecałym miesiącu od uzyskania dyplomu, 26 lipca tegoż roku, podobnie jak niemal połowa ówczesnych absolwentów studiów lekarskich, został powołany do okresowej służby wojskowej. Po odbyciu 3-miesięcznego szkolenia rekruckiego w Śremie, został skierowany do formującej się jednostki lotniczej w Pile. Od października 1952 r., po opuszczeniu przez Armię Radziecką dużego poniemieckiego lotniska, stacjonował w Pile 6 Pułk Lotnictwa Szturmowego, wchodzący w skład 16 Dywizji Lotnictwa Szturmowego, której dowództwo i sztab ulokowano również w mieście nad Gwdą. W 1954 r. w służbie pilskiej jednostki pozostawało 50 pilotów oraz 41 samolotów bojowych Ił-10. Doktor Gutsche na stanowisku dywizyjnego lekarza dentysty przepracował 5 lat. 20 grudnia 1957 r., w stopniu kapitana na podstawie złożonego wcześniej raportu z prośbą o odejście do cywila, został zdemobilizowany.
Przed opuszczeniem wojska, w ostatnim roku służby ożenił się z Eugenią („Żenią”) Timofiejew, ur.1 grudnia 1928 r., pochodzącą z Kresów, absolwentką pilskiego liceum ogólnokształcącego. Była córką adwokata i jako nastolatka osierocona przez matkę, dzielnie opiekowała się młodszym rodzeństwem. Przez wiele lat pracowała potem w administracji pilskiego szpitala. Zmarła 13 marca 2010 r.

Małżonkowie mieli dwoje dzieci: Barbarę i Jacka.

Od 1 stycznia 1958 r. doktor został zatrudniony w poradni ogólnej Przychodni Rejonowej nr 1 w Pile przy ulicy Stefana Okrzei jako stomatolog ogólny, a od stycznia 1963 r. kierował Zakładem Protetyki Stomatologicznej. Funkcję tę przejął od posiadającego uprawnienia dentysty, przedwojennego technika protetycznego Kazimierza Sobkowskiego. W ciągu 12 miesięcy 1964 r. pilska protezownia dentystyczna wykonała ponad 900 protez zębowych. W kolejnych latach roczna ilość tych produktów systematycznie rosła, sięgając nawet kilku tysięcy. Korzystna statystyka była powodem dumy dla miejscowych władz oraz stanowić miała wymierny dowód odpowiednich nakładów i efektywności działań, a pośrednio także postępującej ogólnej zamożności pilan. Warto przypomnieć, że wówczas zaopatrzenie ortopedyczne i protetyczne w całości finansowane było ze środków publicznych.
W tym celu Gutsche, będąc skądinąd osobą odpowiedzialną bezpośrednio za rosnące wskaźniki, kosztem niemałych osobistych wyrzeczeń (urlop bezpłatny i konieczność zawieszenia praktyki prywatnej, co oznaczało de facto utratę sporej części dochodów) odbył 4-miesięczny kurs specjalistyczny w warszawskiej Klinice Protetyki Stomatologicznej.

W grudniu 1975 r., gdy na ziemi pilskiej powołano odrębne województwo, został kierownikiem Poradni Protetyki Stomatologicznej w nowo powstałej Wojewódzkiej Przychodni Specjalistycznej i jednocześnie asystentem d.s. organizacji nadzoru. Jak wspominają współpracownicy, był niezwykle skrupulatnym administratorem. Po ojcu odziedziczył zamiłowanie do jurysprudencji, żywo interesując się prawną wykładnią działań służby zdrowia, lubując wręcz w interpretacji stanowionych przepisów. W efekcie był niezwykle staranny w wypełnianiu obowiązujących procedur, akuratny w prowadzeniu dokumentacji. Nawet z pozoru drobne wskazówki i zalecenia przekazywał zawsze w formie pisemnej. Sporządzał notatki i szczegółowe opisy zdarzeń. Pomimo związanego z tym rygoryzmu i formalizmu, pozostawał serdeczny względem kolegów oraz nadzwyczajnie oddany i bezinteresowny wobec pacjentów.
24 marca 1976r. uzyskał specjalizację II stopnia w zakresie protetyki. Zasady jej przyznawania, wymagały 16 letniej praktyki zawodowej, napisania pracy poglądowej oraz zdania egzaminów z 2 języków obcych przed komisją egzaminacyjną wyższej uczelni medycznej (Akademii), czemu z łatwością sprostał.

Kierowana przez doktora Poradnia w latach siedemdziesiątych zatrudniała 20 techników. Wchodząca w jej skład pracownia protetyczna należała do typu II (pracownie, w zależności od obsady kadrowej i liczby usług dzielono na 4 kategorie), wykonując 3800-5800 protez rocznie. W skład pracowni, którą kierował wchodziły następujące jednostki pomocnicze: gipsownia, odlewnia, pracownia polimeryzacji i obróbki termicznej, polerownia, magazyn modeli ze stanowiskiem do dezynfekcji prac, magazyn materiałowy i gospodarczy oraz warsztat konserwacji i naprawy sprzętu technicznego. Poradnia i pracownia mieściły się w budynku Przychodni przy ul Okrzei, a w roku 1985 zostały przeniesione do pozyskanego w ramach rewindykacji społecznych gmachu przy al. Wojska Polskiego 49 (wtedy Wojewódzki Zespół Przychodni Specjalistycznych, dziś Centrum Medycyny Specjalistycznej „Orthos”).
Wojewódzka Przychodnia Stomatologiczna sprawowała wówczas nadzór merytoryczny i organizacyjny w stosunku do wszystkich placówek dentystycznych szczebla miejskiego i gminnego. Lekarzom stworzono możliwość odbywania staży zawodowych i kursów doszkalających w poradniach WPS. Skutkowało to stopniowym, ale znaczącym przyrostem kadr. W zrazu deficytowym pod tym względem województwie, powstałym w 1975 r. na mocy reformy administracyjnej, w 1987 r. pracowało już 168 stomatologów, a w samej Pile 31, podczas gdy w 1968 r. było ich tu ledwie 15. Wysoko oceniano także działalność profilaktyczno-leczniczą wśród dzieci i młodzieży, głównie w zakresie zwalczania próchnicy. Większość pilskich uczniów korzystało ze szkolnych gabinetów, wyposażonych w najnowocześniejszy sprzęt (unity stomatologiczne). Kolejnym etapem rozwoju pilskiej stomatologii, stało się utworzenie w 1991 r., w nowym Szpitalu Wojewódzkim przy ulicy Rydygiera odrębnego oddziału chirurgii szczękowo-twarzowej. Jego ordynatorem został lekarz dentysta Wojciech Szaefer, wcześniej przez lata szef WPS(oddział został zlikwidowany w 2000r.).

Z inicjatywy doktora Gutsche powstało w Pile pierwsze Pogotowie Stomatologiczne, które udzielało pomocy w nagłych wypadkach, przede wszystkim w godzinach wieczornych i nocnych. Działało w budynkach szpitala przez blisko 30 lat i odegrało dużą rolę w sprawowaniu kompleksowej, całodobowej opieki stomatologicznej w mieście. 31 grudnia 1989 r. Jerzy Gutsche przeszedł na emeryturę, jednak jeszcze przez 2 lata na ½ etatu pracował w Poradni Protetycznej.
Przez 40 lat, od października 1957 r. do grudnia 1998 r. prowadził prywatną praktykę dentystyczną początkowo w swoim mieszkaniu przy ulicy Jana Kilińskiego, a następnie w mieszkaniu przy Towarowej.

Był współzałożycielem pilskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego, ogólnokrajowej organizacji powstałej w 1951, skupiającej dziś ponad 5,5 tysiąca lekarzy. Z właściwą sobie pieczołowitością, ale i pasją zajmował się logistyczną stroną jego działania. Pilskie PTS podjęło intensywną pracę szkoleniową i dokształcającą. Organizowało sympozja i kursy. Zapraszało renomowanych wykładowców z wiodących ośrodków akademickich. Częstym gościem był m.in. profesor Zbigniew Jańczuk z Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, wieloletni rektor tej uczelni, profesor Stefan Flieger z Poznania i in. Gutsche dbał o regularną dystrybucję wśród członków Towarzystwa, fachowych periodyków. Członkowie oddziału PTS prenumerowali „Czasopismo Stomatologiczne” założone w 1948 r. przez profesora Stanisława Blocha, od 1974 r. kierowane przez uczelnianego kolegę dra Gutschego z Poznania, profesora Kazimierza Stawińskiego oraz „Poznańską Stomatologię”. Zabiegał także aby lekarze mieli dostęp do ukazującej się od 1965 r., a wydawanej w niskich nakładach „Protetyki Stomatologicznej”.

Przez trzy kadencje był przewodniczącym Zakładowej Komisji Rozjemczej Szpitala Wojewódzkiego w Pile, również przez trzy kadencje członkiem Komisji Zdrowia Miejskiej Rady Narodowej.

W uznaniu zasług na polu zawodowym i w działalności społecznej otrzymał kilka znaczących wyróżnień. Uchwałą z dnia 23 listopada 2002 r. Zgromadzenie Pilskiej Delegatury Wielkopolskiej Izby Lekarskiej przyznano mu w roku jubileuszu 50 – lecia otrzymania dyplomu lekarskiego i prawa wykonywania zawodu, Honorową Odznakę Złotego Eskulapa. Wcześniej został uhonorowany m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem 40-lecia PRL, Odznaką Honorową „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”, Odznaką Honorową „Za zasługi dla rozwoju województwa poznańskiego”, Medalem Rozwoju Miasta Piły oraz Medalem z okazji 25-lecia Władzy Ludowej w Pile.

Jego pasją była fotografika. Wykonał setki świetnych zdjęć portretowych i pejzaży (m.in. pięknego pilskiego Parku Miejskiego). Osobiście te zdjęcia (w zaciemnionym gabinecie stomatologicznym!) wywoływał i kadrował.
Był znakomitym brydżystą. Brydż był wówczas modną i dopuszczoną przez komunistyczną władzę rozrywką peerelowskiej inteligencji. Brydżyści spotykali się regularnie w mniej więcej stałym gronie. Zwycięzca comiesięcznej rozgrywki organizował następne spotkanie i podejmował gości u siebie, oczywiście również kolacją. To istotne, albowiem doktor Jerzy uchodził za wyjątkowego smakosza.
Należał do działającego w Pile na fali popaździernikowej „odwilży” Klubu Inteligencji, organizującego na wzór wałeckiego stowarzyszenia „Na przełaj” spotkania ze znanymi literatami i naukowcami.
Interesował się nowinkami technicznymi, był sympatykiem motoryzacji, początkowo posiadaczem i użytkownikiem motoroweru marki „Komar”. Miało to aspekt niezwykle praktyczny, ponieważ doktor nie odmawiał konsultacji i odwiedzał nawet chorych unieruchomionych w domach.
Był człowiekiem skromnym, pobożnym, praktykującym katolikiem, dalekim jednakże od dewocyjnej manifestacji. Za młodu czynny ministrant, w latach dojrzałych często nawiedzał kościół parafialny, także w dni powszednie. Małomówny, niewysoki, w ostatnich latach życia przygarbiony i kruchy, zawsze uprzejmy, pogodny i życzliwy.

Bibliografia

Źródła:
Jerzy Gutsche : własnoręczny życiorys: Piła 30 września 2002//Archiwum Wielkopolskiej Izby Lekarskiej w Poznaniu, Delegatura w Pile; Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Pile(APPOP)PMRN w Pile Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej, Roczne Sprawozdania 1960, 193/1012 s.8-13, oraz 1968-1970, 193/1014 s.105 i 226; (APPOP), MRN w Pile, Protokoły z posiedzeń Komisji Zdrowia, Ochrony Środowiska i Spraw Socjalnych 1984-1988, 663/38 s. 133-134; Małgorzata Płuciennik – Karczewska, relacja ustna (współpracownicy, lekarza dentysty) z dnia 02.11.2015r.; Teresa Siedlok, relacja ustna(koleżanki, lek. dent., pracującej z dr. Gutsche od 1966r.) z dnia 03.11.2015r.; Barbara, Jacek Gutsche, wspomnienie rodzinne(dzieci), Piła 05.11.2015r.; Urszula Stanilewicz, relacja ustna(koleżanki, lek. dent. pracującej w Pile od 01.09.1960r.) z dnia 18.11.2015r.; Alina Drozdowicz, relacja ustna(zaprzyjaźnionej z rodziną) z dnia 24.11.2015r.; Tomasz Kamiński, informacja ustna z dnia 17.12.2015r.

Artykuły i opracowania:
Spis Fachowych Pracowników Służby Zdrowia//Warszawa.- Państwowe Zakłady Wydawnictw Lekarskich, 1961; Ochrona zdrowia w Pile w latach 1945-2000/Michał Początek// Zarys dziejów Piły w latach 1945-2000 : praca zbiorowa/Marek Fijałkowski : redakcja.- Piła : Gmina Piła.- 2013, s. 201 – 202; Doktor Jan Panieński-pionier nowoczesnego wodolecznictwa w Poznaniu/Waldemar Karolczak//Kronika Miasta Poznania. – 2001, nr 1, s.118,223; Dobry duch pilskiej stomatologii – Doktor Jerzy Gutsche/Michał Początek//niepublikowany artykuł przygotowany do Kroniki Wielkopolski.

Opracował Michał Początek