Z domu Lenkowa, 01.12.1891-03.01.1970. Urodzona w Krasnoufimsku k. Ufy na Uralu, zmarła w Pile.

Lekarz, specjalistka chorób wewnętrznych, jedna z pierwszych lekarek w powojennej Pile.

Rosjanka z pochodzenia, wyznania prawosławnego, która wyszła za mąż za Polaka, Jana Kempę, pochodzącego z Kielecczyzny, prawdopodobnie wojskowego. Pochowana (wraz z urodzoną w Białymstoku w 1922r., a zmarłą w Pile w 1960r., na nowotwór żołądka córką Ireną, magistrem inżynierem rolnictwa, absolwentką Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu) na Cmentarzu Komunalnym w Pile, kwatera 11A, rząd 17, grób 13.

Jako prymuska, ze złotym medalem ukończyła gimnazjum w Krasnoufimsku (miasto leży na terenach, na których w XIX wieku m.in. osiedlano polskich zesłańców).
Studia ukończyła w 1917r., na Uniwersytecie w Moskwie (Wyższe Żeńskie Kursy, wydział medyczny). Otrzymała dyplom z wyróżnieniem „summa cum laude”. Przez dwa lata pełniła służbę jako lekarz sanitarny na terenie Rosji i na froncie rumuńskim (I wojna światowa). Dowodziła 59-osobowym oddziałem medycznym, złożonym z 5 lekarzy, 30 pielęgniarek i posiadającym 80 koni transportowych. Otrzymała medal za dzielność. Tam poznała męża, który był kwatermistrzem jednostki.
Moskiewski dyplom musiał zostać zweryfikowany pozytywnie przez kompetentne władze Rzeczypospolitej, co umożliwiło wykonywanie zawodu lekarza na terenie Polski. Tu bowiem wraz z mężem po I wojnie zamieszkała. Od grudnia 1920r. pracowała w 3 tysięcznym miasteczku Łachwa (dziś miejscowość ma status wsi), które z racji znacznej obecności ludności(jedna trzecia!) i dominacji kultury żydowskiej, określane było jak „sztetl”. Funkcjonowały tam 3 synagogi, apteką kierował Chaim Pergemen, a potem Róża Radziwiłłowska. Mieszkańcy zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. Znajdowało się ono w powiecie Łuniniec w województwie poleskim (obecnie Republika Białoruska, obwód brzeski). Dr Kempa była zatrudniona w charakterze rejonowego lekarza samorządowego (tj. zaangażowanego i opłacanego przez lokalną władzę), kierowała miejscowym ośrodkiem zdrowia.
Była członkiem Izby Lekarskiej Lubelskiej (jednej z 6 działających na terenie ówczesnej RP Izb Okręgowych), do której oprócz mieszkańców Lubelskiego należeli również medycy z obszaru województw poleskiego i wołyńskiego (przynależność do korporacji zawodowej była w II Rzeczypospolitej obowiązkowa, obowiązywał podział terytorialny). Izba ta liczyła z końcem 1934r. 862 członków. Dr Kempa(w źródłach przedwojennych występuje też pisownia Kępa) brała udział w wyborach do Rady Izby na kadencję 1932-1934, które przeprowadzono 21 listopada 1931r. Głosowała także(głosowanie korespondencyjne) w kolejnych wyborach, a w 1938r. uczestniczyła w ogólnopolskiej składce lekarzy na zakup samolotu sanitarnego dla wojska. Zakupiono ostatecznie nowoczesną maszyną R.W.D.15.
Pracowała w trudnych warunkach. Wspominała po latach tamtejsze srogie zimy, kiedy to przykryta grubymi kożuchami jeździła do chorych w terenie. Na kresach panowały gorsze niż w zachodniej części kraju warunki higieniczne i epidemiczne. Pomimo akcji szczepień zmodyfikowaną przez profesora Weigla szczepionką(uczestniczyła w nich dr Kempa, sama też poddała się szczepieniu) występowało wiele zachorowań na tyfus plamisty(w Poleskiem na przykład w latach 1931-1932, kilkaset zachorowań). Czterokrotnie była kierowana na staże i kursy z zakresu chorób zakaźnych(tyfus plamisty, czerwonka). W okresie międzywojennym w Łachwie stacjonował sztab Brygady Korpusu Ochrony Pogranicza „Polesie” oraz placówka wywiadowcza KOP nr 6.
1 kwietnia 1942r. Niemcy utworzyli w Łachwie odrębną dzielnicę dla ponad 2 tysięcy okolicznych Żydów. Na wieść o zamiarze likwidacji getta, 2 września wybuchło powstanie, jedno z pierwszych tego rodzaju na ziemiach polskich. Uzbrojeni w pałki i siekiery bojowcy ponieśli klęskę. Zginęło ok. 650 mieszkańców getta, spośród pozostałych, rozstrzelano kolejnych 500.
W drugim półroczu 1934, Zofia Kempa przeniosła się do położonej nieopodal, ale bardziej na północ wsi Czuczewicze Wielkie, także w powiecie Łuninieckim. W Łachwie zastąpiła ją dr Halina Wajdenberg. W Czuczewiczach podczas okupacji sowieckiej(wrzesień 1939r.-lipiec 1941r.) była dyrektorem utworzonego tam, 50 łóżkowego małego szpitala. Po zajęciu tych terenów przez Niemców w lecie 1943r., została ordynatorem oddziału zakaźnego i dyrektorem polikliniki w powiatowym dawniej Łunińcu, nad Prypecią. W okresie międzywojennym miasto było siedzibą Poleskiej Brygady KOP. Łuniniec liczył wówczas kilka tysięcy mieszkańców(ok.12 tys. w 1939r., z czego ok. 36% stanowili Żydzi), posiadał kościół katolicki p.w. św. Józefa, okazałą cerkiew prawosławną p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego i bożnicę żydowską. W maju 1944r. została zesłana do hitlerowskiego obozu pracy w Kolbergu (obecnie Kołobrzeg), a potem do obozu w Rathenow nad Hawelą, na zachód od Berlina.

Stamtąd(przez Kołobrzeg i Koszalin) przybyła do wyludnionej, zrujnowanej Piły w maju 1945r. Zamieszkała przy ul. Michała Ogińskiego, a następnie przy ul. Tczewskiej, nr 44(w 1947r już tam na pewno mieszkała), niedaleko domu ówczesnego burmistrza, Franciszka Toboły. Była bodaj pierwszym lekarzem praktykującym w mieście i jedynym w 30 łóżkowym szpitalu PCK mieszczącym się w budynku przedwojennego konsulatu polskiego(dziś siedziba Muzeum Okręgowego im. Stanisława Staszica) przy ul. Browarnej(wówczas ul. Króla Sobieskiego). Jako placówka lecznictwa zamkniętego, funkcjonował on w latach 1945-1948, do czasu zakończenia remontu zdewastowanego obiektu szpitala poniemieckiego(tzw. ”stary szpital”) przy obecnej Al. Wojska Polskiego 43(wówczas ul. Osóbki-Morawskiego). Z założenia o profilu zakaźnym(wyzwaniem bowiem w realiach powojennych była bieda i choroby epidemiczne), przyjmował także chorych z innymi ostrymi chorobami, niezakaźnymi. Nie posiadał sali operacyjnej, ani nawet opatrunkowej. Latem 1946r. został przejęty przez Zarząd Miejski, powiększył liczbę łóżek do 60 i uruchomił oddział położniczy. Zatrudnił także dodatkowego lekarza, neurologa Leokadię Ekk-Cierniakowską, zmarłą niebawem(07.11.1947r.) w tragicznych okolicznościach. Przy szpitalu działała poradnia chorób wenerycznych.
Doktor Kempa sprawowała jednocześnie kompleksową opiekę medyczną nad pilskim Domem Dziecka(sierocińcem) przy ul. Tucholskiej, oraz od września 1945r. nad młodzieżą trzech tutejszych gimnazjów. W 1949r. była kierownikiem Miejskiego Obwodowego Ośrodka Zdrowia w Pile(mieszczącym się przy ul. Pstrowskiego, obecnie doktora Franciszka Witaszka). W Ośrodku działało 5 poradni: ogólna, dla matki i dziecka, dentystyczna, przeciw weneryczna, dla kobiet w ciąży i ginekologiczna. Zatrudniano 2 lekarzy, 2 lekarzy dentystów, 3 pielęgniarki, 2 pracowników gospodarczych i 2 administracyjnych. Dr Kempa kierowała jednocześnie poradnią ogólną i poradnią dla dzieci(niemowląt). W Ośrodku mieściła się także kuchnia mleczna. Placówka pełniła ponadto funkcje sanitarno-epidemiologiczne, kontrolowała miejskie piekarnie, mleczarnie, jadłodajnie(było ich w Pile wówczas 18), sklepy spożywcze(29), sklepy mięsne(18), kąpielisko stałe, zakłady fryzjerskie. Prowadziła szczepienia ochronne, sprawowała nadzór nad porządkiem na terenie prywatnych posesji oraz stanem sanitarnym żłobka i szkół(w 1949r.- 4 szkoły średnie, łącznie 1053 uczniów, 4 szkoły powszechne-2130 uczniów). Badano również pracowników zakładów przemysłowych na okoliczność chorób zawodowych.
Od marca do czerwca 1949r. pełniła obowiązki naczelnika wydziału zdrowia Zarządu Miejskiego, lekarza miejskiego. Wydział Zdrowia prowadził 3 referaty: higieny publicznej, lecznictwa i nadzoru sanitarnego. Wcześniej, w latach 1946-1949, Referat Zdrowia Publicznego był jednym z 3 referatów Wydziału Społecznego Zarządu Miejskiego. W Pile, liczącej w 1949r. 10 tys. mieszkańców było 7 lekarzy, 2 dentystów, 3 farmaceutów, 9 pielęgniarek, 7 położnych, 1 kontroler sanitarny, 2 piastunki. Oprócz Ośrodka istniała w Pile także samodzielna przychodnia społeczna(tzw. ubezpieczalnia), przychodnia Polskiego Czerwonego Krzyża oraz dwie poradnie kolejowe. Doktor Kempa pracowała równolegle również w placówkach PCK i PKP. W przychodni PCK wydawano m.in. penicylinę, niedawno odkryty i wprowadzony do produkcji pierwszy antybiotyk. Ten drogi i trudno dostępny lek, znalazł się w zasobach PCK, jako dar rządu Stanów Zjednoczonych Ameryki. Lek udostępniano potrzebującym bezpłatnie, ale w sposób limitowany. Procedura wymagała przeprowadzenia wstępnego badania lekarskiego, w celu ustalenia zasadności zastosowania kuracji. Oddziały PCK działały na zasadzie samowystarczalności finansowej, a wypracowane nadwyżki odprowadzano do Kasy Okręgowej PCK. Do bezpłatnych porad uprawnieni byli wyłącznie podopieczni PCK, członkowie PCK mieli znaczne zniżki, pozostali podlegali regulaminowej opłacie za badanie. Nieznajomość przepisów stała się powodem skargi jednej z pacjentek i w ślad za nią nierzetelnej i krzywdzącej wobec doktor Kempy, informacji w pilskiej gazecie.
Ton relacji miejscowej prasy wobec problemów służby zdrowia był jednak zazwyczaj konstruktywny, a jej pionierów, pilskich lekarzy(oprócz lek. lek. Kempy, Ekk-Cierniakowskiej, byli to Zygfryd Bieda i Aleksy Arcimonowicz) określano jako „wariatów społeczników”.
W pierwszych latach po wojnie wyposażenie i zaopatrzenie służby zdrowia było wielce niedostateczne. Uciekano się więc często do środków i metod medycyny ludowej. Ulubionym panaceum doktor Kempy miały być, według wspomnienia jednego z dawnych farmaceutów, mikstury oparte na bazie krowiej serwatki. Przeziębienie natomiast leczyła ciepłymi kąpielami solankowymi z dodatkiem wywaru musztardy. W 1952r. doktor Zofia Kempa przeszła na emeryturę. Pracowała jednak jeszcze przez kilka lat w niepełnym wymiarze godzin w przychodni miejskiej i przychodni kolejowej Polskich Kolei Państwowych w Pile, oraz nauczała higieny spożywczej w Technikum Gastronomicznym. W domu przy Tczewskiej prowadziła praktykę prywatną, przyjmując głównie dzieci. Wciąż cieszyła się dużym autorytetem.
W latach 1963-66 społecznie opiekowała się wzorcowym Przedszkolem Ćwiczeń przy Liceum Pedagogicznym dla Wychowawczyń Przedszkoli przy al. Niepodległości. Przyjeżdżała taksówką, z powodu niedyspozycji nóg z trudem się poruszała. Była osobą postawną, wręcz tęgą, lubiącą smaczne, obfite jedzenie, ale jednocześnie wesołą, uczynną i litościwą. Kierowniczka przedszkola( dr Janina Siejka-Domańska) organizowała wzruszające rewizyty. Dzieci odwiedzały lekarkę z okazji imienin, były częstowane cukierkami i w jej domu dawały sympatyczne przedstawienia.

Mniej przyjemne były za to psoty dzielnicowych łobuzów, którzy walerianą niepokoili ulubione koty lekarki i drażnili jej groźnego psa-wilczura. Pani doktor utrzymywała w przydomowym obejściu także ptasi inwentarz – spore stadko kur i kaczek. Było to sprawdzone jeszcze na kresach zabezpieczenie, na wypadek częstych przecież niedoborów zaopatrzeniowych.
Jako praktykująca chrześcijanka, doktor Kempa co niedzielę jeździła do pobliskiego Wałcza na nabożeństwa w tamtejszej cerkwi prawosławnej. Na cerkiewnym cmentarzu początkowo została pochowana jej zmarła przedwcześnie, córka Irena.
Przez wiele lat doktor Kempą, a potem jej grobem opiekowała się Helena Dyło, która jako młoda nauczycielka onegdaj podnajmowała pokój w domu lekarki.

Bibliografia

Źródła
Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Pile(APPOP), Akta Miasta Piła(AMP), Zarząd Miejski(ZM) w Pile 12/213, Wydział Zdrowia. s.2, 29,36, 37, 39, 51,59-60,72,176. APPOP, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej(PMRN) w Pile, Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej, Roczne Sprawozdania Wydziału 1960-1964,193/1012, s.8-18; 1965-1967, 193/1013, s.97, 101. APPOP, AMP, ZM, Referat Ogólno-organizacyjny 12/67, s.77. Urzędowy spis: lekarzy, lekarzy dentystów, farmaceutów, felczerów Warszawa 1939 // www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content id=101 293, dostęp. 06.01.2018r. Urzędowy Spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej, dentystów, dyplomowanych farmaceutów oraz aptek Rzeczypospolitej Polskiej, wydany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych(Generalna Dyrekcja Służby Zdrowia)Warszawa 1931,lekarze s.97// www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent, dostęp 09.01.2018r. Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich wydawany przez Naczelną Izbę Lekarską, Warszawa 1 sierpnia 1931, nr.8, Załącznik do komunikatu Zarządu Izby Lekarskiej Lubelskiej, Lista członków uprawnionych do głosowania do Rady Izby s.13(263)//pbc.biaman.pl/publication/16606 Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich, Warszawa 1 kwietnia 1935, nr 4, s.13(89)//pbc.biaman.pl/publication/16606 Łukiniec; Łachwa; Gmina Czuczewicze; Gmina Łuniniec//https://pl.wikipedia.org/wiki dostęp 07. i 09.01.2018r. Historia społeczności/Wirtualny sztetl //https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/I/1353-lachwa/99-historia-spoleczności/137613-historia-spolecznosci. Jednodniowka-oddzialu-pck-w-lunincu-luniniec-we-wrześniu-1939r.//polona.pl/item/, dostęp 08.02.2018r. Nie stenografowana rozmowa z pp. Anną i mgr. farm. Wiktorem Skibickim, Piła 2005r. J.w. rozmowa z p. Markiem Kamińskim, dawnym sąsiadem z ulicy(a zarazem pacjentem dr Kempy), dn. 16.01.2018r. J.w. rozmowa z p. Zefiryną Piwowarską, emerytowaną pilską pielęgniarką dn.16.01.2018r. J.w. rozmowa z p. Urszulą Kamińską, emerytowaną nauczycielką Liceum Pedagogicznego w Pile, przy którym mieściło przedszkole, dn. 16.01. oraz 21.01.2018r. Z. Kempa, własnoręczny, nie datowany życiorys(rękopis).

Artykuły i opracowania:
Zarys dziejów szpitala miejskiego w Pile w XX wieku/Michał Początek// R. Meissner(red.), Medycyna i Farmacja XIX i XX wieku.- Poznań 2007, s. 391, 392. Walczymy o zdrowie//Piła Mówi.- 1946, nr 3(4), s.6; nr 11(12), s. 3. Szpital Miejski w Pile// Piła Mówi.- 1946, nr 8-9(10) z 03.11.1946, s.8. Zginęło dziecko/T.K.//Piła Mówi.- 1947, nr 4(22), s. 6. Lekarze Piły wobec aktualnych zagadnień zdrowotnych// Piła Mówi.- 1947, nr 8(26),s.3. Walczymy o zdrowie/M.K.// Piła Mówi.- 1947, nr 9(27), s.3,7. Życiorysy zwyczajne :[Zofia Kempa]/Jacek Sarnecki//Ziemia Nadnotecka.-1965, nr 3, s.7.

Opracował Michał Początek