Lekarz radiolog, specjalista ochrony zdrowia, główny organizator służby zdrowia województwa pilskiego(powołanego na mocy reformy administracyjnej kraju z dnia 1 czerwca 1975 r., długoletni Lekarz Wojewódzki(1976-1983), specjalista wojewódzki w dziedzinie radiologii oraz prezes Wojewódzkiego, a następnie Regionalnego Zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża(1976-2001) w Pile. Kierownik Zakładu Radiologii i Rentgenodiagnostyki Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Pile (1983-1998), a następnie Szpitala Specjalistycznego(1998-2003). Członek Wielkopolskiej Izby Lekarskiej, Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, Polskiego Lekarskiego Towarzystwa Radiologicznego.
Urodzony 23 listopada 1936 r. w miejscowości Grzybno powiat Śrem, gmina Brodnica w rodzinie rzemieślniczej jako jedno z dwojga rodzeństwa(miał siostrę Irenę), z ojca Józefa(1910-1981, szewca) i matki Jadwigi(1910-1998) ; zmarły w Pile 15 lipca 2022 r. Pogrzeb poprzedzony mszą św. w Kościele p.w. Świętej Rodziny odbył się 3 sierpnia tegoż roku. Grób na Cmentarzu Komunalnym w Pile znajduje się w kwaterze 7/C, w rzędzie 10, miejsce 18.
Edukację podjął w rodzinnym Grzybnie, położonym na południe od Poznania, w połowie odległości między Mosiną a Czempiniem, niewielkiej wsi liczącej obecnie nieco ponad 300 mieszkańców. Rodzice Jadwiga i Józef przybyli tam na przełomie lat 20 i 30 XX wieku prawdopodobnie w poszukiwaniu pracy.
W Grzybnie mieści się znana w Wielkopolsce średnia szkoła rolnicza(obecnie Zespół Szkół Rolniczych) utworzona po II wojnie światowej w budynku pałacu przedwojennych właścicieli majątku rodziny Guentherów( gmach wzniesiono w latach 1899-1905). W placówce umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą patronowi szkoły, twórcy polskiego hymnu narodowego Józefowi Wybickiemu, który był właścicielem posiadłości ziemskiej i pałacu w pobliskich Manieczkach, uczestnikiem insurekcji kościuszkowskiej w Wielkopolsce w 1794 r., oraz powstania przeciw Prusakom w 1806 r.
Rodzice Ryszarda Maciejewskiego w latach pięćdziesiątych XX wieku zamieszkali we wsi Niewierz nomen omen, też niedaleko Brodnicy( na Pomorzu), gdzie wybudowali dom i prowadzili niewielkie gospodarstwo rolne. W Niewierzu, co stanowi swoistą ciekawostkę, urodził się też inny zasłużony Józef Wybicki(1866-1929), lekarz i polityk, pierwszy pomorski starosta krajowy.
Ryszard Maciejewski szkołę średnią ukończył w Toruniu(renomowane Liceum Ogólnokształcące). Kwaterował w internacie, bowiem codzienne dojazdy ze względu na znaczną odległość od rodzinnego domu(ok. 60 kilometrów) nie wchodziły wtedy w rachubę.
W latach 1956-1961 studiował na wydziale lekarskim Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, jednej z pierwszych uczelni akademickich w zachodniopomorskim prastarym mieście, która miała kształcić kadry dla potrzeb organizującej się służby zdrowia na Ziemiach Odzyskanych. Ryszard Maciejewski aktywnie uczestniczył w życiu stopniowo rozwijającej się placówki. Był świadkiem narodzin studenckiej gazetki „Medyk Szczeciński” oraz pierwszych kroków Studenckiego Towarzystwa Naukowego PAM. Świetnie zdał egzamin końcowy z anatomii prawidłowej(podobnie zresztą jak potem z radiologii), dzięki czemu anatom, znakomity uczony i dydaktyk profesor Adam Krechowiecki, jeszcze podczas studiów zaproponował mu asystenturę w swoim Zakładzie. Wiedza anatomiczna jaką nabył była niezwykle przydatna w radiologii, ale okazała się więc także pożyteczna w przypadku późniejszych zawodowych losów Maciejewskiego. Podczas studiów odbył obowiązkową na ówczesnych studiach medycznych(w pełni „mundurową”) służbę wojskową. Po zaliczeniu przed absolutorium wymaganego przepisami stażu zawodowego 7 maja 1963r. otrzymał dyplom lekarza(Nr1256, sygnowany m.in. podpisem Rektora PAM, wówczas właśnie prof. dr med. Adama Krechowieckiego).
Do 1975 r. kontynuował pracę rozpoczętą w 1962 r. w złotowskiej służbie zdrowia, dokąd trafił na mocy stosowanych wówczas tzw. nakazów pracy. Był lekarzem wiejskiego ośrodka zdrowia w Lipce Krajeńskiej, a następnie w pod złotowskiej Kleszczynie; w latach 1967-1975 Kierownikiem Przychodni Obwodowej w Złotowie. Ponadto, w okresie 1972-1975 był jednocześnie Kierownikiem Wydziału Zdrowia Powiatowej Rady Narodowej w Złotowie. Początkowo chciał zostać położnikiem i ginekologiem. Niestety z powodu(towarzyszącego zresztą przez całe życie) uczulenia na niektóre preparaty chemiczne( i plastiki) używane podczas zabiegów operacyjnych, po 1,5 roku prób i starań musiał porzucić ten zamiar. W 1967 r. zdał egzamin specjalizacyjny I stopnia z zakresu radiologii, w 1971 r. II stopnia, w 1982 r. uzyskał specjalizację II stopnia w dziedzinie rentgenodiagnostyki. Zawsze starał się nadążać za postępem, szybko wdrażał w praktyce kolejne nowości, zdobycze teorii i doświadczenia. Podczas jego aktywności zawodowej radiologia zmieniała się fundamentalnie, korzystając z osiągnięć najnowocześniejszej techniki i technologii. Ze specjalności pomocniczej, deficytowej kadrowo, o małym kontakcie lekarza z pacjentem, przez to mniej atrakcyjnej dla adeptów medycyny niż na przykład chirurgia czy interna, stawała się dyscypliną prężną i samodzielną. O wciąż rosnących możliwościach diagnostycznych(m.in. za sprawą tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, mammografii, ultrasonografii, densytometrii) i terapeutycznych (m. in. dzięki radiologii interwencyjnej i angioplastyce), bardzo nowoczesną, wysoce zinformatyzowaną (z możliwością badania i szybkiego przesyłania danych na odległość, co mieści się w pojęciu teleradiologii), w niektórych schorzeniach obecnie wręcz wiodącą.
Województwo pilskie powstało 1 czerwca 1975 r. z peryferyjnych części dawnych województw: poznańskiego, koszalińskiego i bydgoskiego. Pod względem gospodarczym zdominowane przez rolnictwo, zajmowało obszar 8205, 4 tys. kilometrów kwadratowych,(12 miejsce pod tym względem kraju, na 49 jednostek terytorialnych), które zamieszkiwało 417, 3 tys. osób i było jednym ze słabiej zaludnionych(w 1997r., przedostatnim roku istnienia województwa, mimo że ogólna liczba mieszkańców wzrosła do 495,6- średnia gęstość zaludnienia wynosiła ledwie 60 osób na kilometr kwadratowy- co stanowiło ledwie połowę średniej krajowej).
W nowym województwie na 10 000 mieszkańców przypadało statystycznie tylko 8 lekarzy(przy średniej krajowej-16), 27 pielęgniarek( przy średniej ogólnopolskiej-37) oraz 48 łóżek szpitalnych(w kraju 54). Modernizacji i rozbudowie poddano poniemiecki gmach Szpitala Miejskiego przy alei Ludowego Wojska Polskiego(obecnie al. Wojska Polskiego) w Pile. Zorganizowano na nowo sieć placówek lecznictwa otwartego(przychodnie rejonowe; w okresie 1976-1985 podwojono ich liczbę do 4), podjęto i prowadzono budowę(lata 1977-1988) obiektów nowego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego przy ul. Rydygiera(obecny Szpital Specjalistyczny im. Stanisława Staszica) na blisko 700 łóżek(poprzedni miał ich wyjściowo 427). Powstały Wojewódzka Przychodnia Specjalistyczna, Wojewódzka Kolumna Transportu Sanitarnego, Wojewódzka Przychodnia Matki i Dziecka, powiększono sieć aptek. Remontom poddano szpitale miejskie m.in. w Złotowie(tam też zorganizowano duży oddział psychiatryczny dla potrzeb województwa), w Wągrowcu, Czarnkowie. W ślad za pospieszną i ambitną(czasy rządów w PRL ekipy Edwarda Gierka) industrializacją nowego województwa rozbudowano sieć placówek przemysłowej służby zdrowia. Maciejewski bez problemów(był człowiekiem z usposobienia niekonfliktowym) i ze społeczną korzyścią współpracował z względnie licznymi w Pile jednostkami resortowej służby zdrowia( kolejowej, wojskowej i milicyjnej). Pełnił też na mocy zarządzenia ówczesnego wojewody pilskiego Andrzeja Śliwińskiego, z racji zajmowanego stanowiska administracyjnego, m.in. funkcję kierownika sekcji społecznej Wojewódzkiego Komitetu Przeciwpowodziowego w Pile. Komitet został powołany latem 1979 r. i w związku ze specyficznymi warunkami hydrologicznymi w Dolinie Noteci(pokrywającej znaczny obszar województwa),podejmował realne działania-głównie profilaktyczne.
”Gdy wychodziłem z gabinetu lekarza wojewódzkiego, byłem pod wrażeniem rozmachu i efektów niedługiej przecież jego pracy. Może przesadzam, ale wspomnienie tej rozmowy nosi odcień jakiejś niezwykłości. Rozmawiałem z wieloma ludźmi, nigdzie jednak nie dzielono się tak szczerze najtrudniejszymi problemami, nie cieszono z najdrobniejszych osiągnięć”, pisał dziennikarz po spotkaniu w Pile z Maciejewskim, młodym, energicznym szefem wojewódzkich struktur ochrony zdrowia. Rozmowa stanowiła rodzaj przesłania do czytelników ogólnopolskiego medycznego czasopisma studenckiego z zachętą do podjęcia pracy w Pilskiem. Nawiązano wówczas szerszą współpracę z Akademiami Medycznymi, a w pilskim szpitalu studenci ostatnich lat odbywali ćwiczenia praktyczne. Maciejewski osobiście jeździł do Szczecina i Poznania, by bezpośrednio nakłaniać absolwentów na rzecz zatrudnienia w regionie. Proponował stypendia fundowane i gratyfikacje celowe. Atrakcyjność oferty podnosiła także perspektywa szybkiego awansu zawodowego(z pełnym wyborem dowolnej specjalizacji oraz wygodną ścieżką jej realizacji), zatrudnienia w rozbudowujących się i tworzonych z dnia na dzień placówkach oraz obietnice socjalne w postaci górnej granicy „widełek” płacowych oraz możliwości otrzymania podstawowego mieszkania w ciągu dosłownie kilku miesięcy, kawalerki dla osób samotnych albo w przypadku rodziny mieszkania dwupokojowego. Ta „oferta” była nadzwyczajna w sytuacji całkowitej zapaści budownictwa mieszkaniowego w ostatnim okresie rządów komunistycznych w Polsce. W okresie pierwszej „Solidarności”(1980-1981) i w stanie wojennym doktor nie był personalnie atakowany. Ze swej strony, z radością akceptował rewindykacyjne postulaty strony społecznej. W ten sposób niektóre budynki administracyjne zostały przeznaczone i przekazane do użytku służby zdrowia.
Ponadto na bazie pilskiego Studium Medycznego utworzono wydział pielęgniarstwa. Pielęgniarki spoza Piły i okolic kwaterowano w nowo powstających hotelach pracowniczych( m.in. przy ul. J. I. Kraszewskiego, potem przy ul. Motylewskiej). Otwarta i rzeczowa postawa kierownictwa wydziału zdrowia i lekarza wojewódzkiego sprawiła, że do Piły przybyło wielu utalentowanych lekarzy, farmaceutów, diagnostów laboratoryjnych, pielęgniarek. W niedługim czasie, a na pewno do momentu oddania obiektów nowego szpitala wojewódzkiego w 1988 r., niedobory kadrowe zostały wypełnione w stopniu zadowalającym.
Będąc członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nie korzystał z jej przywilejów, pozostawał osobą skromną, bezpretensjonalną, zawodowym pragmatykiem, technokratą o sporej wrażliwości społecznej. Spokojnym, rzeczowym rozmówcą, a zarazem skutecznym menedżerem. Pozycję zawodową i polityczną traktował nie jako kolejny szczebel kariery osobistej, ale jako instrument tworzenia struktur organizacyjnych i ogólnego dobra służby zdrowia. Nie marnował energii na fasadowe dysputy. Nie kandydował więc na przykład w „dekoracyjnych” wyborach do Rad Narodowych stopnia wojewódzkiego i podstawowego.
Taktowny wobec współpracowników, podwładnych i niezwykle oddany pacjentom. Już jako zaawansowany wiekiem senior, z normalnym zaangażowaniem, jeszcze w wieku blisko 80 lat pełnił nocne, ciężkie dyżury w zespołach wyjazdowych pilskiego Pogotowia Ratunkowego.
Na pocz. XXI wieku (20 lat temu) kierując się dobrem pacjentów głośno protestował w mediach, przeciwko komercyjnym i nieetycznym działaniom na terenie północnej Wielkopolski radiofotograficznej firmy z Gorzowa Wlkp., która próbowała werbować klientów kłamliwą propagandą o obowiązku wykonywania małoobrazkowych prześwietleń klatki piersiowej. Badania przeprowadzano w objazdowym ambulansie przestarzałym, niedokładnym sprzętem narażając nieświadome osoby na nadmierne i potencjalnie ryzykowne dla zdrowia promieniowanie. Wtedy, w 2003 r. taka metoda badań była już uznana za archaiczną, a na terenie Unii Europejskiej, wręcz zakazana.
Wychowany w rodzinie katolickiej, w dzieciństwie służący przy ołtarzu jako ministrant, w okresie sprawowania wojewódzkich funkcji administracyjnych nie praktykował oczywiście w sposób ostentacyjny, ale niezależnie od okoliczności odważnie dbał o religijną edukację własnych dzieci i pozostawał w życzliwych osobistych kontaktach z wieloma duchownymi. Zręcznie i zakulisowo, wbrew propagandzie ideologicznej i zamysłom forsowanym przez działaczy Komitetu Wojewódzkiego w odniesieniu do sztandarowej dla partii inwestycji, sprzyjał powstaniu rzymsko-katolickiej kaplicy w głównym budynku nowego szpitala przy Rydygiera (i finalnie do sukcesu jej urządzenia się przyczynił).
Żonaty z Haliną, magistrem biologii, absolwentką Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 1976 r. kierownikiem Działu Służb Społecznych Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego, następnie dyrektorem powołanego przez Komisję Zdrowia i Opieki Społecznej Miejskiej Rady Narodowej w 18.04. 1990 r. Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Siedzibą tej instytucji był Dom Pomocy Społecznej przy ul. 11 Listopada, a potem pomieszczenia Magistratu przy pl. Staszica. Placówka zatrudniała początkowo 32 pracowników. O ile nie sposób przecenić dokonań doktora Ryszarda Maciejewskiego w zakresie organizacji ochrony zdrowia w województwie pilskim i samej Pile, to równie znaczący był dorobek magister Haliny Maciejewskiej na polu opieki społecznej(opieka nad chorymi przewlekle w domach, zasiłki celowe, żłobki, stołówki dla bezdomnych i bezrobotnych itp., itd.).
Małżonkowie Maciejewscy dochowali się córki Iwony, która również ukończyła studia medyczne i pracuje w Pile jako lekarz specjalista radiolog oraz młodszego o rok syna Macieja, magistra, leśnika, osiadłego w Pile.
W Złotowie rodzina mieszkała początkowo w bardzo skromnych warunkach, w pełnym gryzoni baraku przyszpitalnym. Stąd też częste przeprowadzki w poszukiwaniu lepszego lokum i posady w wiejskich ośrodkach zdrowia. Państwo Maciejewscy przez cały okres pobytu w Pile mieszkiwali już wygodniej, w poniemieckim wielorodzinnym budynku przy ulicy Władysława Żeleńskiego. Pytana o hobbystyczne zainteresowania ojca, Pani Iwona wyjaśnia, że w chwilach wolnych po pracy lekarza wojewódzkiego, doktor często do późnego wieczora odpowiadał listownie na skargi i petycje kierowane przez pacjentów do jego urzędu. Szanował bowiem ludzi i tak rozumiał swoją służebną rolę jako lekarza i urzędnika.
Odznaczenia i odznaki:
Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi PRL
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Odznaki Honorowe PCK I, II i III stopnia(najwyższe odznaczenie organizacyjne)
Odznaczenie Kryształowe Serce(przyznawane od 1986 r. za szczególne zasługi w rozwoju Ruchu Honorowego Krwiodawstwa PCK)
Złoty Eskulap Wielkopolskiej Izby Lekarskiej(z okazji jubileuszu 50 lat pracy lekarskiej, przyznany w 2011r.)
Honorowa Odznaka Zasłużony W Rozwoju Województwa Pilskiego (ustanowiona w 1978 r.) i inne.
Bibliografia:
Źródła: Własnoręczny życiorys doktora R. Maciejewskiego z 2011 r. w posiadaniu pilskiej Delegatury Wielkopolskiej Izby Lekarskiej; Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile z dnia 31 grudnia 1980r. Skorowidz Alfabetyczny za rok 1978-1980; Dz. U. WRN w Pile z 22 sierpnia 1979,Zarządzenie Nr 44/79 wojewody pilskiego w sprawie składu osobowego Wojewódzkiego Komitetu Przeciwpowodziowego w Pile; Dz. U. WRN w Pile z 24 marca 1980 r. Obwieszczenie wojewody pilskiego o wynikach wyborów do Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile, Internet, Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa,https://jbc.bj.uj.edu.p/libra/publication/19758/editio/682194?, dostęp 9. 12.2023; Archiwum Państwowe w Poznaniu oddział w Pile, Urząd Miejski Piła, Miejska Komisja Planowania. Sprawozdanie z wykonania planu społeczno-gospodarczego z rok 1982, 784/140. s.3; Miejska Rada Narodowa w Pile, Protokóły z posiedzeń Komisji Zdrowia, Oświaty i Spraw Społecznych 1974-1977, 663/32, s.42-49; Wojewódzki Zespół Pomocy Społecznej, Środowiskowa Pomoc Społeczna-analiza w latach (funkcjonującego od 1 stycznia 1976r.) w Pile, 1990-1996, 1997, 718/70, s.2; Odszedł dr Ryszard Maciejewski, Internet, Wielkopolska Izba Lekarska, https://wil.org.pl/odszedł-dr-ryszard-maciejewski, 25.07.2022; Pożegnanie wieloletniego pracownika szpitala, wybitnego specjalisty…, Internet, Szpital Specjalistyczny w Pile im. Stanisława Staszica, https://szpital pila.pl aktualności, 01.08.2022; Rozmowa 5.12.2023 r. z W. Kicmanem, autorem opracowania o historii PCK w Wielkopolsce i zasłużonym działaczem organizacji; Rozmowa 5.12. 2023 r. z W. Nowakiem autorem i b. kustoszem Archiwum KW PZPR w Pile; Rozmowa 5.12.2023 r. z Iwoną Maciejewską – Piwar, córką dr Maciejewskiego; Rozmowa 9.12.2023 r. z Maciejem Maciejewskim, synem doktora.
Artykuły i opracowania:
Album pięćdziesięciolecia Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Nauczyciele i wychowankowie 1948-1998./E. Miętkiewski(red.)/Szczecin 1998, s.225; Pomorska Akademia Medyczna XXV lat, 1948-1973/M. Lambert/W dwudziestolecie studenckiego ruchu naukowego. Medyk Szczeciński i inni.., Szczecin 1973, s. 77-79 92-93; Twórcza współpraca Akademii Medycznych Szczecina i Poznania/ M. Początek, Z. Machoy/ [w:] Od średniowiecznego przytułku do Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 2 Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie/Z. Machoy(red.)/Szczecin 2014, s.41-43; Ochrona zdrowia w Pile w latach 1945-2000/M. Początek/[w:] Zarys dziejów Piły w latach 1945-2000/M. Fijałkowski(red.)/Piła 2013,s.198-199, 202, 207,211-212;Władze w Pile w latach 1945-2000/M. Kamiński/[w:]Zarys dziejów, ibidem, s. 66-67; Z wyższego pułapu…/Michał Początek/Nowy Medyk 19(293) 16-30 listopada 1977, s.9;Aktualna sytuacja w dziedzinie służby zdrowia, oświaty i kultury w województwie pilskim/M. Lepczyński/Rocznik Nadnotecki, 1/1976, s. 76-79; Obowiązkowo na MO/Boż./, Internet, Piła Nasze Miasto, https://pila.naszemiasto.pl, 11 czerwiec 2003; 85 lat Polskiego Czerwonego Krzyża w Wielkopolsce 1919-2004. Przyczynek do historii i dnia dzisiejszego PCK w Pile i północno-zachodniej Wielkopolski/W. Kicman/ Piła 2004, s.2, 11; Laudacja pożegnalna/ J. Harbuzińska-Turek/ mowa wygłoszona podczas pogrzebu R. Maciejewskiego 3 sierpnia 2022 r. wiceprezes Wielkopolskiej Izby Lekarskiej, przewodniczącą Delegatury WIL w Pile.
Opracował Michał Początek