Urodził się 17.12.1951r. w Pile, zmarł także w Pile 06.06. 2006r.

Magister ekonomii, działacz opozycji demokratycznej w czasach PRL, prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Pile, senator I kadencji odrodzonego parlamentu Rzeczpospolitej Polskiej(1989-1991), dyplomata- konsul generalny RP w Petersburgu w latach 1992-1996, w Charkowie 1996-1998, ambasador RP w Kazachstanie i Kirgistanie w latach 2000-2004, utalentowany publicysta

Mszy żałobnej w Kościele pw. św. Stanisława Kostki w Pile przewodniczył biskup ordynariusz diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej ks. Kazimierz Nycz, późniejszy kardynał i metropolita warszawski. Koncelebransem był brat zmarłego, proboszcz tejże parafii ks. kanonik dr Władysław Nowicki.
Zdzisław został pochowany w Jastrowiu, gdzie chodził do szkoły podstawowej i gdzie spoczywają jego bliscy: matka Stanisława z Nowakowskich(1914-1988), zmarła w 2008r., bratowa Grażyna oraz brat- ksiądz Władysław (1946-2018). Grób Zdzisława oznaczony numerem 1303 znajduje się w sektorze XII.

Pochodził z kresowej rodziny inteligenckiej. Matka urodziła się w Uljanowsku na Syberii, była nauczycielką biologii, podczas okupacji niemieckiej prowadziła konspiracyjne komplety. Ojciec Bolesław urodzony w Mińsku(zmarł w 1960r., został pochowany w Augustowie), też nauczyciel(geografii), walczył w stopniu kapitana w Armii Krajowej. Po wojnie członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Za tę działalność skazany zaocznie przez Sowietów na karę śmierci. Po ogłoszeniu powszechnej amnestii i ujawnieniu się władzom bezpieczeństwa w 1947r., rodzinę zmuszono do opuszczenia Augustowa. Wcześniej już zresztą NKWD przeprowadziło w tym rejonie masową akcję przeciwko nastawionej niepodległościowo ludności polskiej(słynna tzw. „obława augustowska” w lipcu 1945, nazywana w historiografii „małym Katyniem”).
Nowiccy najpierw osiedli w Wałczu, a potem w Człopie. Ostatecznie zamieszkali w Jastrowiu. Zdzisław miał czworo rodzeństwa(2 braci: starszego Władysława i młodszego Stanisława oraz dwie siostry: Wandę i Halinę). Stanisław, kontynuator zawodowych tradycji pedagogicznych w rodzinie, podczas stanu wojennego został internowany. Zwolniony, działał w konspiracji, udostępniając mieszkanie na cele drukarskie i wydawnicze oraz jako schronienie dla prześladowanych działaczy Niezależnego Związku Zawodowego „Solidarność”.

Uczeń Szkoły Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Jastrowiu(rozpoczął naukę w wieku pięciu lat. Wychowanek Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej – Curie w Pile. Absolwent Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu(1972; studia zaczął mając lat szesnaście!) i Instytutu Wyższej Kultury Religijnej przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim(studia podyplomowe). W latach 1972-1976 pracował w przedsiębiorstwach budowlanych jako doradca finansowy(m.in. Komunalne Przedsiębiorstwo Produkcji Materiałów Budowlanych w Jastrowiu 1972-1974, Gorzowskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego w Pile 1974-1976) oraz od 1976r. w Wydziale Finansowym Urzędu Wojewódzkiego w Pile(województwo pilskie powołano w drodze reformy administracyjnej kraju w 1975r.) Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981r. zwolniony z pracy. W latach 1983-1989, zatrudniony w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy(Delegatura poznańska oraz Pilska Spółdzielnia Inżynierska ”Innowacja”).
Z inicjatywy salezjanina, ks. proboszcza parafii pw. Świętej Rodziny dr Stanisława Styrny, który przejął stanowisko w Pile w lipcu 1979r., a wcześniej był rektorem Wyższego Seminarium Duchownego w Lądzie i wykładowcą Katolickiej Nauki Społecznej, powstał Klub Inteligencji Katolickiej. W lipcu 1981r. został oficjalnie zarejestrowany, a na pierwszym walnym zebraniu 8 października 1981r. wyłonił zarząd, którego prezesem został wybrany Zdzisław Nowicki. W stanie wojennym formalnie zawieszono jego funkcjonowanie, ale praktycznie działał on nadal, pod „przykryciem” sekcji kultury Stowarzyszenia Współpracowników Salezjańskich. Współorganizował odbywające się od 1984r. „Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej” oraz „Dni Społeczne”. Przyjeżdżali na nie tak znani wykładowcy, jak późniejszy pierwszy niekomunistyczny premier Tadeusz Mazowiecki, minister pracy Jacek Kuroń i prezes Radia i Telewizji Andrzej Drawicz.

Zdzisław Nowicki był wybitnym znawcą problematyki wschodniej, tamtejszej kultury, polityki i religii. W ciasnym trzypokojowym mieszkaniu w wieżowcu przy al. Wojska Polskiego w Pile, zgromadził okazały zbiór dzieł literatury rosyjskiej, zarówno klasyki wydawanej oficjalnie, jak i wydawanych poza cenzurą książek tamtejszych dysydentów. Nowiccy tych lektur chętnie użyczali coraz większemu kręgowi znajomych i niemal zupełnie obcych czytelników. Nie należeli na pewno do ludzi lękliwych. Już w stanie wojennym pomagali internowanym i ukrywającym się działaczom podziemia. Byli bardzo otwarci, serdeczni i gościnni. Łatwo nawiązywali kontakty. Organizowali konsultacje medyczne ludziom, którzy akurat potrzebowali specjalistycznej pomocy. Można było u nich też niespodziewanie spotkać na przykład znanego aktora czy poetę, oczekującego długo po występie na nocny pociąg do Warszawy.

Ciekawie się dyskutowało u nich na wszystkie dosłownie tematy. Gospodarz ufał swoim rozmówcom, bywał niezwykle szczery, co u osoby wchodzącej do polityki rangi krajowej, kształtującej nową rzeczywistość ustrojową, mogło trochę dziwić. Prywatnie był świetnym kompanem! Znakomicie opowiadał dowcipy, sypał anegdotami, był wielkim smakoszem. Każdy dzień rozpoczynał od lektury Pisma Świętego. Podobnie go kończył. Nie przeszkadzało mu to w podejmowaniu pragmatycznych działań i racjonalnych wyborów politycznych. Zwykle nie zachowywał urazy, nie żywił specjalnej niechęci do ewentualnych adwersarzy i nawet do zwykłych oszczerców. Walczył z ustrojem sowieckim, ale jednocześnie kochał Rosjan i rozumiał nękających go milicjantów.

W sierpniu 1985r. w Wiedniu uczestniczył na zaproszenie Stolicy Apostolskiej w przygotowaniach Światowego Synodu do Spraw Świeckich. W tym czasie w kraju, nie przypadkiem zapewne, ponownie aresztowano jego brata, Stanisława. Sam Zdzisław był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa nieustannie. Podobnie zresztą jak ojciec, którego mimo oficjalnej amnestii w latach czterdziestych, obserwowano, aż do śmierci czyli do roku 1960. Mimo szykan, w 1988r. udało się Nowickiemu reaktywować działalność pilskiego KIK-u.

Po osiągnięciu porozumienia opozycji z władzami komunistycznymi wiosną 1989r.(obrady tzw. „okrągłego stołu”), współzałożyciel Komitetu Obywatelskiego Krajny, Ziemi Nadnoteckiej i Pałuk. W pierwszych powojennych, częściowo wolnych wyborach, 4 czerwca 1989r, (w drugiej turze) zdobył jeden z dwóch przypadających na województwo pilskie mandatów do Senatu RP(drugi przypadł Henrykowi Stokłosie). Kandydował z ramienia Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, uwierzytelniając(podobnie jak wszyscy inni kandydaci opozycji demokratycznej) swoje afiliacje odpowiednim zdjęciem z przewodniczącym „Solidarności”. W senacie pracował w Komisjach: najpierw Polityki Społecznej i Zdrowia, a potem Gospodarki Narodowej, Inicjatyw i Prac Ustawodawczych, Spraw Emigracji i Polaków za Granicą oraz Ustawodawstwa Gospodarczego. Przypisuje mu się pewne zasługi w opracowaniu nowej Konstytucji. W latach 1989-1990 był członkiem komisji weryfikacyjnej funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa w województwie pilskim. Przez czas pewien, w okresie 1989 – 1991 zasiadał i przewodniczył Radzie Nadzorczej spółki CENZIN, najstarszej polskiej firmy zajmującej się handlem bronią, podlegającej w latach 1950-1989 Ministerstwu Handlu Zagranicznego, a od maja 1990r, Ministerstwu Współpracy z Zagranicą. W 1990r, jeden z sygnatariuszy dokumentu założycielskiego partii Lecha i Jarosława Kaczyńskich, Porozumienie Centrum. Jednak nigdy nie był członkiem ugrupowania! Będąc wnikliwym analitykiem, doceniał talenty polityczne braci, ale sympatyzował z organizującym się równocześnie Ruchem Obywatelskim Akcji Demokratycznej, gdzie znalazło się wielu jego przyjaciół.
Jeden z liderów manifestacji ekologicznych w Pile, które doprowadziły do zaniechania budowy pierwszej polskiej elektrowni atomowej w Klempiczu k. Lubasza.

Od kwietnia 1990r. do 1992r. przewodniczący Komitetu Redakcyjnego i Kolegium Redakcyjnego Rocznika Nadnoteckiego, wydawanego przez Muzeum Okręgowe im. Stanisława Staszica w Pile. Napisał tam m.in. artykuł „Konstytucja, konstytucje, prawo …i pieniądze”, gdzie zajął się problematyką moralną w stanowieniu prawa i w jego realizacji. Na tle dziejów od czasów starożytnych, przedstawił konstytucję jako najwyższą formę prawa, obowiązującą zarówno władze państwa jak i wszystkich jego obywateli. Funkcję redaktora Rocznika objął w poczuciu obowiązku dokumentowania zmian zachodzących na Ziemi Nadnoteckiej w czasach przełomu ustrojowego. Orędował, by nie szczędzić trudu na rzecz rozwoju naszego regionu. By w nowych warunkach, po prostu, nadal z nadzieją pracować na przydzielonym odcinku, nie obrażać się na rzeczywistość i po prostu „robić swoje”. Wcześniej, w Poznaniu kierował radiem studenckim. W stanie wojennym i jakiś czas po jego formalnym zniesieniu, był głównym publicystą „ LECHA”, dwutygodnika Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność”, najważniejszego podziemnego biuletynu w regionie pilskim (drukowanego na powielaczu w ilości każdorazowo ok. 100 egzemplarzy), ukazującego się między marcem 1982 a kwietniem 1985r.(wydano łącznie 27 numerów). Po upadku PRL, pisywał do ekonomicznego czasopisma „Fortuna”, zajmując się głównie potrzebą reform w bankowości. W latach 1999-2006 autor wielu artykułów w poznańskim dominikańskim miesięczniku „W drodze”, które złożyły się na wydaną w 2012r., kilka lat po śmierci Nowickiego, staraniem jego żony, publikację „Ikona z kawałkiem chleba i cebuli. Wspomnienia polskiego ambasadora na Wschodzie”. Pisywał też do istniejącego krótko na początku przemian ustrojowych, periodyku Klubu Republikanów.

Po zakończeniu kadencji parlamentarnej, wstąpił do służby dyplomatycznej. Wyjechał jako konsul generalny do Petersburga, a następnie do Charkowa. Znał język rosyjski i ukraiński i ciągle tę znajomość doskonalił. Posługiwał się francuskim oraz angielskim. Spotykał ważnych polityków, m.in. Borysa Jelcyna, Władimira Putina – kolejnych prezydentów Rosji, Zbigniewa Brzezińskiego, doradcę do spraw bezpieczeństwa narodowego, prezydenta USA Jimmiego Cartera.

Angażował się w działania na rzecz Polonii, należał do inicjatorów tworzenia cmentarzy pomordowanych w ZSRR Polaków: w Lewaszowie pod Sankt Petersburgiem oraz w Piatichatkach pod Charkowem. Był z tej pracy bardzo zadowolony i dumny. Pomagał polskim biznesmenom i artystom(również pilskim) w nawiązywaniu kontaktów z partnerami na Wschodzie. Wraz z córką Marią Magdaleną, współautor przewodników adresowanych do odbiorców białoruskich(1999) i ukraińskich(2000) o funkcjonowaniu samorządu terytorialnego.
W latach 1998-2000, zgodnie z wymogami, obowiązującymi w polskiej dyplomacji, miał okres przerwy w służbie zagranicznej. Sprawował wówczas funkcję wicedyrektora oddziału Kredyt Banku S. A. w Pile. Był członkiem Stowarzyszenia Księgowych w Polsce oraz Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Przez jedną kadencję zasiadał w zarządzie oddziału wojewódzkiego PTE.
W latach 2000-2004 był ambasadorem RP w Kazachstanie i Republice Kirgizji. Po powrocie do kraju Nowiccy zamieszkali pod Poznaniem. Zdzisław pracował dla Ośrodka Studiów Wschodnich w Warszawie. Był członkiem Rady Nadzorczej dużego i ważnego dla kraju, przedsiębiorstwa Poszukiwania Nafty i Gazu NAFTA sp. z. o. o w Pile.

Żonaty od 1974r. z Mirosławą z d. Majda, także magistrem ekonomii, zatrudnioną przez lata w poznańskim i pilskim Urzędzie Wojewódzkim, potem w Przedsiębiorstwie Hurtu Spożywczego, a w latach 90-tych XX w. współzałożycielką i prezesem stowarzyszenia, które powołało pierwsze Społeczne Liceum Ogólnokształcącego(STO-Społeczne Towarzystwo Oświatowe) w Pile. Ojciec dwóch córek : Marii Magdaleny i Aleksandry.

Od najwcześniejszego dzieciństwa miłośnik książek, czytelnik czasopism podróżniczych, znawca sportu. Dobrze pływał, grywał w tenisa stołowego, piłkę nożną, z pasją wędrował po górach. Lubił muzykę i był miłośnikiem zwierząt(psy).

Bibliografia:

Źródła:
Archiwum domowe Michała Początka oraz wspomnienia osobiste autora artykułu Rozmowa p. Mirosławą Nowicką 07.09. i 10.09.2019; Uwagi pisemne p. Marii Magdaleny Nowickiej 11.09.2019 Rozmowa autora z prof. H. Suchocką b. premierem RP, 27.02.2019. Białoruś biała i czerwona/ze Zdzisławem Nowickim, byłym konsulem RP w Rosji i na Ukrainie; rozm. Jan Arski//Tygodnik Pilski.- 1999, nr 51, s. 21: fot. To co kochamy – zamiast wstępu/Zdzisław Nowicki//Rocznik Nadnotecki.-1990 R.21, s.5-8; Konstytucja, konstytucje, prawo… i pieniądze/Z. Nowicki//Rocznik Nadnotecki.-1991, R.22, s.38-46; Zamiast wstępu(Rocznik 1992)/Tenże// Rocznik Nadnotecki.-1992 R.23, s.5-11 Ikona z kawałkiem chleba i cebuli: wspomnienia polskiego ambasadora na Wschodzie/Zdzisław Nowicki//Poznań : Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, 410 s.

Internet,
http://www/encyklopediawielkopolan.pl/?search_nid=Zdzis%82aw%20 Nowicki&first_nid=01.01.1800&last_nid=01.01.2015, dostęp 12.09.2019. www.cenzin.com/o-firmie, dostęp 05.09.2019 www.encysol.pl/wiki/,Encyklopedia Solidarności/Jarosław Wąsowicz/, dostęp 05.09.2019., ww2.senat,pl/k1/senat/Senator/PDF/Nowicki. pdf, dostęp 06.09. 2019 https://inwentarz.ipn.gov.pl, IPN PO 00100/919/J, teczka personalna informatora PS. „Wolny”, dot. Bolesława Nowickiego, s. Piotra, ur.1915, lata 1947-1960, dostęp 06.09.2019, www.astn.pl/r2002/ujawnienie 3.htm, Ujawnienie żołnierzy Obwodu Suwalsko- Augustowskiego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”/D. Kaszlej, Z. Kaszlej/, dostęp. 09.09.2019,

Artykuły i opracowania:
Nie kandyduję/Roman Suwik// Tygodnik Nowy.-1991, nr 32,s.5; Senator w niebieskiej koszulce/Zuzanna Przeworska// Tygodnik Pilski.- 1991, nr 38, s.9; Odszedł pilanin wielki, wspomnienie/Alicja Dęga//Tygodnik Pilski.-2006, nr 24, s.4; Uwiedzenie dobrem/Jerzy Bahr//Ikona z kawałkiem chleba i cebuli. Wspomnienia polskiego ambasadora na Wschodzie/ Z. Nowicki/Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2012, s.5-9; Solidarność pilska w podziemiu 1981-1989/Jarosław Wąsowicz, red.//Piła – Salezjańskie Stowarzyszenie Wychowania Młodzieży, 2006, s. 29, 39-40, 46-47, 52, 448; Życie religijne w Pile w okresie powojennym/ J. Wąsowicz//Zarys dziejów Piły w latach 1945-2000, praca zbiorowa pod red. Marka Fijałkowskiego.- Piła : Gmina Piła, 2013 s.184, 186; Życie polityczne w Pile w okresie PRL/ Robert Kolasa// Oblicze polityczne Piły w dobie transformacji ustrojowej po 1989 roku.- Piła : Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa. im. Stanisława Staszica w Pile, 2010, s.28 ; Aresztowani w nocy nie dali się złamać/Ewa Auer, Agnieszka Kledzik//Tygodnik Pilski.- 2013, nr 50, s. 12-13 : fot.

Opracował Michał Początek