ur. 15 grudnia 1923 roku w Samborze, województwo lwowskie, zm. 9 stycznia 2008 roku w Pile

Bibliotekarz, organizator czytelnictwa dla dzieci i młodzieży w Pile. Zawód bibliotekarza traktowała jako posłannictwo w służbie młodego czytelnika. Tradycje bibliotekarskie kontynuowała, córka Maria Antonina.

Pochodziła z rodziny kolejarskiej, była córką Stanisława Lichwy i Michaliny Jaworskiej. Miała dwóch braci – Jerzego i Mieczysława. Zamężna z Jerzym Wyrzykowskim /31 października 1951/, urzędnikiem, powstańcem warszawskim.

W latach 1930 – 1937 uczęszczała do siedmioletniej Publicznej Szkoły Powszechnej Żeńskiej im. Królowej Jadwigi w Samborze, następnie w latach 1937-1940 ukończyła dwie klasy w Żeńskim Gimnazjum im. Marii Konopnickiej w Samborze i ósmą klasę w sowieckiej dziesięciolatce. W czasie okupacji niemieckiej pracowała w Wydziale Mieszkaniowym miasta Sambora a po wkroczeniu wojsk sowieckich w Organizacji Robotniczego Wyżywienia Samborskiego Nadleśnictwa.

W Pile osiedliła się w sierpniu 1945 roku. Od 1 stycznia 1946 do 31 grudnia 1949 była urzędnikiem państwowym, pracując jako starszy rejestrator a później kontraktowy podreferendarz w Starostwie Powiatowym w Pile, w Referacie Aprowizacji i Handlu.

Po przybyciu do Piły, podjęła decyzję o uzupełnienie wykształcenia. Była uczennicą Państwowego Gimnazjum i Liceum w Pile, w systemie wieczorowym. W 1947 roku zdała małą maturę a w maju 1949 roku maturę. W grudniu 1949 roku ukończyła kurs bibliotekarski I stopnia w Rogowie pow. Gostyń. W roku akademickim 1950/1951 studiowała polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, którą ze względów ekonomicznych musiała przerwać.

Wykształcenie średnie bibliotekarskie i zawód bibliotekarza uzyskała na rocznym korespondencyjnym kursie bibliotekarskim dla pracowników bibliotek powszechnych w Państwowym Ośrodku Korespondencyjnego Kształcenia Bibliotekarzy w Warszawie w 1958 roku. Była wychowanką Marii Gutry, organizatorki polskich bibliotek dla dzieci.

Przez trzydzieści lat pracowała w bibliotece publicznej. Od 1 stycznia do 30 września 1950 roku i od 1 marca 1951 roku do 1 maja 1952 roku zatrudniona była w Bibliotece Miejskiej w Pile jako zastępca kierownika. Natomiast, od 1 października 1952 roku do 28 lutego 1953 roku pracowała w wypożyczalni Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy przy ul. Koszykowej. Do pracy w Pile powróciła 1 marca 1953 roku. Społeczności czytelniczej miasta Piły służyła do 31 sierpnia 1979 służyła, pracując w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Pile, a później od 16 sierpnia 1975 roku w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej.
Od 1 stycznia 1956 roku do października 1975 roku pełniła funkcję kierownika Oddziału dla Dzieci i Młodzieży , a później, do przejścia na emeryturę, była instruktorem czytelnictwa dzieci i młodzieży.

Była jedną z pierwszych organizatorek życia kulturalnego i oświatowego w Pile po 1945 roku. Współtworzyła Bibliotekę Miejską i sieć bibliotek publicznych w mieście. Wspólnie z Zofią Narkiewicz kierownikiem Biblioteki prowadziła kursy początkowego nauczania dla analfabetów. Organizowała pierwsze spotkania autorskie, wieczory baśni, wystawy, imprezy oświatowo-kulturalne, majowe Dni Oświaty, Książki i Prasy. Prowadziła teatrzyk kukiełkowy. Wszystkie jej działania zmierzały do wykształcenia w młodym czytelniku nawyku korzystania z biblioteki. Przyczyniła się do wychowania pokoleń pilan, którzy swoje życie związali z kulturą miasta.

Uczyła umiejętności zachowania się w bibliotece, szacunku do książki, samodzielnego wyboru lektury i rozwijania własnych zainteresowań. Organizowała różnorodne konkursy lokalne kierowane do młodego czytelnika. Szczególną wagę przywiązywała do popularyzacji wiedzy o Stanisławie Wawrzyńcu Staszicu. Była autorką wielu znaczących osiągnięć Biblioteki. Uczestniczyła w konkursach wojewódzkich i krajowych m.in. : „Jedziemy w świat”/1959/, „Śladami naszych przodków”/1966/, „Ogólnopolskim Konkursie Kopernikańskim”/1973/, uzyskując nagrody i wyróżnienia. W 1961 roku pilski Oddział dla Dzieci otrzymał Nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki i nagrodę Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu.

Nauczyła mieszkańców Piły aktywnego uczestnictwa w kulturze, a przede wszystkim udziału w spotkaniach autorskich z najwybitniejszymi i najpoczytniejszymi twórcami polskiej książki, m.in. Jalu Kurkiem, Arkadym Fiedlerem, Kazimierą Iłłakowiczówną, Januszem Domagalikiem, Zbigniewem Nienackim, Hanną Ożogowską, Józefem Ratajczakiem, Marianem Orłoniem, Moniką Warneńską. Korespondowała z wybitnymi twórcami literatury dla dzieci, m.in. z Marią Kędzierzyną.

Współpracowała z wszystkimi placówkami oświatowymi miasta, przedszkolami i szkołami, bibliotekami szkolnymi, Młodzieżowym Domem Kultury, organizacjami młodzieżowymi.

Należała do Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki, przez 12 lat (1962- 1974) była przewodniczącą oddziału w Pile, skupiającego pracowników miejskich instytucji kultury. Od 1961 roku była członkiem Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. W 1971 roku współorganizowała i przez wiele lat pełniła funkcję skarbnika koła Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Pile, zrzeszającego bibliotekarzy szkolnych, publicznych, związkowych i zakładowych oraz pracowników ośrodków dokumentacji naukowo-technicznej. W listopadzie 1975 roku należała do współtwórców Okręgu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Pile.
W latach sześćdziesiątych była członkiem Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich.

Bezkompromisowa, niezwykle życzliwa. Jej hobby były książka biograficzna, teatr i film francuski.

Wyróżniona – Odznaką Honorową „Za Zasługi w Rozwoju Województwa Poznańskiego”/1969/, Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”/1976/, medalem „Za zasługi w rozwoju bibliotek województwa pilskiego”/1978/, Złotą Odznaką Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki/1978/, honorową odznaką „Za zasługi w rozwoju miasta Piły”/1979/, Odznaką Honorową Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich/1980/, Złotym Krzyżem Zasługi/1981/, Medalem 40-lecia Polski Ludowej /1984/, Medalem Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich „W dowód uznania”/1988/, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski/1989/, Medalem Stanisława Staszica „Zasłużonemu dla miasta Piły”/1995/.

Bibliografia

Źródła
Wspomnienia/Janina Wyrzykowska.- 1984, s. 4; Wspomnienia/o Zosi Narkiewicz/: rękopis/ Janina Wyrzykowska.- 1991, s.4; Wspomnienia : rękopis/Janina Wyrzykowska.- 1994, s. 6 Archiwum rodziny Wyrzykowskich; Archiwum Zarządu Oddziału Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich

Opracowania
Miejska Biblioteka Publiczna w Pile w latach 1948-1974 : praca magisterska/Sabina Wołoszyńska. – Bydgoszcz, 1982, s. 79 -80; 60 lat I Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Pile/Halina Frank//Piła, 2005, s. 124 -125

Opracowała Maria Bochan