urodził się 21 stycznia 1911r w Berezie Kartuskiej, jako syn Jana i Nadziei z domu Gejc, najstarszy z trojga rodzeństwa. Zmarł 27 lutego 2000r., w Pile. Został pochowany na miejscowym Cmentarzu Komunalnym, kwatera 14, rząd 3, grób 32. W tym samym grobie spoczywa także żona, Czesława, z domu Kovats(10.07.1924-28.01.2014). Urodził się 21 stycznia 1911r w Berezie Kartuskiej, jako syn Jana i Nadziei z domu Gejc, najstarszy z trojga rodzeństwa. Zmarł 27 lutego 2000r., w Pile. Został pochowany na miejscowym Cmentarzu Komunalnym, kwatera 14, rząd 3, grób 32. W tym samym grobie spoczywa także żona, Czesława, z domu Kovats(10.07.1924-28.01.2014).

Lekarz specjalista chorób wewnętrznych, ordynator oddziału internistycznego w latach 1961-1978, dyrektor Szpitala Miejskiego im. Stanisława Staszica w Pile w latach 1961-1963.

Rodzice: Jan (1882-1924) i Nadzieja z domu Gejc(ur. w 1892r.) pobrali się w 1910r. Byli urzędnikami pocztowymi, ojciec nawet naczelnikiem placówki. Mieszkali w Berezie Kartuskiej od 1911r., z wyjątkiem okresu 1915-1918, kiedy to w związku z działaniami I wojny światowej(walki frontowe, okupacja niemiecka), przebywali u rodziny w Moskwie.

Bereza Kartuska, położona w połowie trasy kolejowej Brześć – Baranowicze, nad rzeką Jasiołdą (lewy dopływ Prypeci, 242 km długości), na początku XX wieku liczyła ok. 3 tys. mieszkańców(w większości Żydów). W okresie międzywojennym należała do powiatu prużańskiego, w województwie poleskim. Mieścił się tam sanacyjny obóz odosobnienia dla więźniów politycznych i nacjonalistów ukraińskich. Po 1945r. miasteczko wraz z całym rejonem brzeskim(Brześć nad Bugiem) znalazło się w granicach Republiki Białoruskiej.

Eugeniusz Pouch ukończył Państwowe Wyższe Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Prużanie (miasto liczyło wówczas ok. 6,5 tys. mieszkańców). Gimnazjum powstało w roku 1922, jako koedukacyjna szkoła średnia o profilu matematyczno-przyrodniczym. Mieściła się pierwotnie w dwukondygnacyjnym, drewnianym budynku, w czasach carskich zajmowanym przez wojskowego komendanta miasta. Inicjatorem jej powołania i pierwszym dyrektorem był inżynier technolog Zbigniew Neczaj – Hruzewicz. W roku 1924, profil zmieniono na humanistyczny, niebawem wzniesiono nową, murowaną siedzibę szkoły. Powstał też dobrze wyposażony gabinet fizyczno-chemiczny. Pouch uczęszczał do szkoły od IV klasy(liczyła 29 uczniów), za dyrektury geografa i historyka, profesora Władysława Cichockiego, który przybył z Rzeszowa, by w 1928r., awansować na przełożonego Gimnazjum w większym od Prużany, Brześciu nad Bugiem. W okresie nauki przez 5 lat mieszkał prawdopodobnie w przyszkolnej bursie, która liczyła 20 miejsc (jedna czwarta uczniów szkoły pochodziła spoza Prużany). Młodzież stołowała się w domach prywatnych na terenie miasteczka. W latach 1922-1939r., stan liczebny uczniów wahał się od 149 do 297. Funkcjonowała biblioteka, składająca się z części nauczycielskiej i części uczniowskiej, posiadająca kilka tysięcy woluminów. Prenumerowano ponadto 10 czasopism i 2 gazety polskie, 4 czasopisma i 5 gazet francuskich oraz 2 gazety niemieckie. W szkole działała drużyna harcerska im. Tadeusza Kościuszki, Sodalicja Mariańska, chór, oraz orkiestra dęta. Były też przedmiotowe kółka zainteresowań. Etatowym pracownikiem szkoły był m.in. lekarz, który opiekował się uczniami trzy razy w tygodniu i dodatkowo wykładał higienę. Początkowo Eugeniusz klasyfikowany był jako uczeń uzdolniony, aczkolwiek nie wybitnie. W pięciostopniowej skali odpowiadało to ocenie dobrej. W szóstej klasie obniżył postępy do dostatecznych. Należał do drużyny harcerskiej, uczęszczał także na poza programowe lekcje języka łacińskiego.

Od 1930r. studiował na wydziale lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. Równolegle od 1934 do 1935r. odbywał przeszkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych Sanitarnych w Warszawie(słynny CWSAN) i na zakończenie kursu otrzymał stopień sierżanta podchorążego. Chronologia późniejszych wydarzeń nawet we własnych wspomnieniach Poucha nie jest pewna. Raz podaje, że rozpoczął pracę zawodową w szpitalu w Choroszczy, innym razem, że w Ząbkach. Na pewno zrobił to w 1937r. jako praktykant – stażysta. Prawdopodobnie w Wojewódzkim Szpitalu dla Psychicznie i Nerwowo Chorych w Choroszczy, niedaleko Białegostoku. Szpital powstał w 1930r., w zakupionych i specjalnie zaadaptowanych pawilonach dawnej rosyjskiej fabryki koców. Był kierowany przez dra Stanisława Deresza. W okresie pracy Poucha liczył ponad 800 łóżek i prowadził terapię w systemie adneksyjnym. Była to nowatorska w skali kraju metoda. Mianowicie łagodniej chorzy mieszkali w domach prywatnych, bądź okolicznych pensjonatach w promieniu 8-10 km od obiektu macierzystego. W szpitalu stołowali się, korzystali z zabiegów (np. kąpiele wodne), otrzymywali leki. Szpital zatrudniał 15 lekarzy etatowych oraz zmieniających się praktykantów. Władze sowieckie w 1940r. wywiozły ciężej chorych do placówek w Rosji i zajęły budynki szpitalne na cele koszarowe. Po wkroczeniu Niemców, pozostali pensjonariusze szpitala, w liczbie ponad 400, zostali zamordowani.

Po pół roku Pouch przeniósł się do Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych „Drewnica” w Ząbkach koło Warszawy. Tam zaraził się żółtaczką. Po dwóch latach, 1 września 1939r. nie posiadając jeszcze dyplomu, został zmobilizowany do wojska i skierowany do garnizonu w Brześciu nad Bugiem. Jako starszy lekarz pułku w samodzielnym batalionie 82. Pułku Piechoty brał udział w obronie twierdzy. Bohaterską obroną wobec przeważających sił niemieckich, z dowodzonym przez generała Heinza Guderiana XIX Korpusem Pancernym na czele, kierował generał Konstanty Plisowski. Bitwa (14-17 września) zakończyła się taktyczną ewakuacją jednostek WP, wymuszoną dodatkowo zbliżaniem się wojsk agresora sowieckiego.

17 września dostał się do niewoli niemieckiej. Po 11 dniach, wraz z innymi jeńcami został przekazany okupacyjnym władzom sowieckim. Trzeciego dnia zbiegł, unikając prawdopodobnie w ten sposób losu oficerów zamordowanych w Katyniu i Miednoje. Wkrótce potem znowu uniknął aresztowania. Znajdował się w pociągu, który na jednej ze stacji został otoczony przez oddział Armii Czerwonej(NKWD?). Skorzystał z zamieszania i (efektowną „jaskółką”, jak to sam opisywał) wyskoczył z przedziału wagonu przez otwarte okno. Dotarł do Białej Podlaskiej, a następnie, latem 1940r. do Warszawy.

Ukrywając się w mieszkaniu siostry na Saskiej Kępie, zdał końcowe egzaminy na uczelni, działającej w warunkach konspiracyjnych. Był poszukiwany przez gestapo. Podczas kluczowej rewizji przebywał jednak poza domem. W 1941r. otrzymał legitymację członka Izby Zdrowia(Ausweis nr 5851). W 1941r. zatrudnił się jako asystent w szpitalu św. Karola Boromeusza w Białej Podlaskiej. Opiekował się m.in. potrzebującą zabiegu rosyjską lekarką, potem rannym oficerem niemieckim. Stamtąd za zgodą administracji niemieckiej(lekarz powiatowy w Białej Podlaskiej oraz dr Runte, radca sanitarny dystryktu w Lublinie) 14 stycznia 1942r. wyjechał do Podedwórza pod Parczewem, gdzie panowała epidemia duru plamistego. Objął obowiązki lekarza-praktykanta w stacji zwalczania zarazy. Jak opowiadał leczył tam m.in. Żydów i partyzantów. Dokonał samodzielnie operacji usunięcia guza ślinianki u jednego z pacjentów.

Po nadejściu Rosjan, 11 października 1944r. został wcielony do Wojska Polskiego. Od 25 października 1944 uczestniczył w walkach frontowych, jako starszy lekarz 27 Pułku 10 Dywizji Piechoty I Armii WP. Był ranny(w przedramię), awansował do stopnia porucznika, został odznaczony Medalem Zwycięstwa oraz srebrnym Medalem „Zasłużony na polu chwały”. Otrzymał wyróżnienia za udział w oswobodzeniu Warszawy, za forsowanie Odry, Nysy i Szprewy. Przeszedł cały szlak bojowy, zakończony w dniu kapitulacji Rzeszy, w maju 1945r.

Od 1 października 1945 do stycznia 1946r. służył w 10 Sudeckiej Dywizji Piechoty w Kłodzku. Przez krótki czas dowodził składnicą materiałów medycznych w okolicach Lublina. Po demobilizacji uzupełniał zaległości edukacyjne.

30 października 1946r. otrzymał wreszcie na Uniwersytecie Warszawskim potwierdzenie dyplomu ukończenia studiów lekarskich. Dnia 5 listopada 1946r., Wydział Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego Wrocławskiego, z upoważnienia wojewody wystawił Pouchowi zaświadczenie o „uprawnieniu do wykonywania praktyki lekarskiej”. Przez dwa lata(01.12. 1946-01.11.1948) pracował jako ordynator i dyrektor szpitala w Mirsku na Dolnym Śląsku. Od 8 maja 1949r. do 26 grudnia 1950r. pełnił funkcję ordynatora sanatorium Państwowego Uzdrowiska w Polanicy Zdroju. Potem ( 1 lutego 1950r.) został szefem Ośrodka zamiejscowego II Kliniki Chorób Wewnętrznych w Warszawie, z siedzibą w Polanicy Zdroju(do 31 grudnia). W latach 1951-1956 zajmował stanowisko ordynatora oddziału chorób wewnętrznych Szpitala Zespolonego w Kłodzku, sprawował też obowiązki konsultanta oddziału wewnętrznego Szpitala Powiatowego w Bystrzycy. Dojeżdżał tam raz w miesiącu. Odbył kilka kursów doskonalących w zakresie reumatologii, nefrologii, kardiologii i terapii fizykalnej w klinikach warszawskich, poznańskich i wrocławskich. W 1955r. uzyskał drugi stopień specjalizacji w zakresie interny. W 1956r. objął ordynaturę oddziału wewnętrznego(pracował też w Obwodowej Przychodni Specjalistycznej) w Stalowej Woli na Rzeszowszczyźnie, a w 1961r., podobną funkcję w Szpitalu Miejskim im. Stanisława Staszica w Pile. Zadecydowało o tym rozstrzygnięcie Komisji Konkursowej z dnia 21 grudnia 1960r. Jego zastępcami byli lekarze : Ewaryst Szumiński i Władysław Wróbel. Oddany pacjentom, był równocześnie bardzo życzliwy wobec młodych lekarzy. Pełniąc dyżur, zawsze mogli oni zatelefonować i uzyskać poradę. W trudniejszych sytuacjach szef bezzwłocznie przyjeżdżał na oddział. Wkrótce (15. 11.1961r.) powierzono mu posadę dyrektora szpitala, zajmowaną wcześniej przez zasłużonego chirurga. Tegoż poprzednika i krótko urzędującego jego następcę, zwolniono w atmosferze skandalu. Doktor Pouch zaprowadził w placówce nowe porządki i korzystnie ją zmodernizował. Zwiększyła się do 440 liczba łóżek(z 410, rok wcześniej), powstały nowe, wygodne, odrębne dla dzieci i dla dorosłych izby przyjęć, apteka szpitalna, stacja krwiodawstwa oraz laboratorium. Pouch pozyskał znaczne środki na jego doposażenie. Wygospodarował oszczędności, usprawniając gospodarkę lekami i dokonując audytu struktury zatrudnienia(szpital zatrudniał ok. 300 osób). Usprawnił komunikację wewnątrz zakładu, zreorganizował dział żywienia( i poprawił na miarę skromnych możliwości jakość posiłków), wprowadził sygnalizację świetlno-dźwiękową na salach chorych. Opracował nowe regulaminy dyżurów pielęgniarskich i lekarskich, zwiększył dyscyplinę pracy. Uruchomił nowe oddziały: urologiczny i neurologiczny, których wcześniej w Pile nie było. Tym samym liczba oddziałów wzrosła teraz 10. Pouch nie należał nigdy do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a jego reformy nie wszystkim się podobały. Kadencja nie trwała więc długo(do 31 grudnia 1963r.).

Popołudniami doktor prowadził w swoim mieszkaniu przy ul. Karola Marksa 14(obecnie pl. Konstytucji 3 Maja), prywatną praktykę lekarską. W chwilach wolnych grywał w brydża, kilkakrotnie turystycznie podróżował do krajów tzw. demokracji ludowej(Jugosławia, Węgry). Znał język rosyjski i niemiecki.

Po przejściu na emeryturę, od 1978r. do 15 maja 1992r., był zatrudniony w odrodzonym po 10 latach Zespole Opieki Zdrowotnej(ZOZ) w niepełnym wymiarze godzin w miejskiej przychodni internistycznej. Przyjmował pacjentów i opisywał zlecone w innych poradniach elektrokardiogramy(ekg). W okresie 1949-1954, należał do Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia. Przez lata był członkiem koła Polskiego Towarzystwa Lekarskiego przy Szpitalu Miejskim, a potem(od 1976r.) przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Pile.

W starszym wieku cierpiał na bóle kręgosłupa i wysiękowe zapalenie stawu kolanowego. Były to m.in. skutki wypadku samochodowego. Doktor Pouch odbywał konsultacje ortopedyczne u profesora Wiktora Degi w Poznaniu. Samodzielnie aplikował sobie iniekcje dostawowe ze środków sterydowych

Nie był gorliwym katolikiem, ale w okresie największego nasilenia zmagań władz komunistycznych z Kościołem, jako dyrektor obronił decyzję o utrzymaniu kaplicy na terenie szpitala. Przeznaczono nawet na ten cel osobne pomieszczenie. Wcześniej msze święte, na zasadzie jednostkowego zezwolenia kierownictwa szpitala, odbywały się w świetlicy. Doktor Pouch pozostawał wielkim admiratorem postaci Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego.

Brat doktora pracował w latach 50-tych jako starszy konstruktor Fabryki Urządzeń Mechanicznych we Wrocławiu. Siostra wyszła za inżyniera Zygmunta Menko. Żona Czesława była długoletnią pracownicą Szpitala Miejskiego, od 1976r. Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Pile, a w latach 80-tych i 90-tych XX wieku, aktywnym sympatykiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. W okresie stanu wojennego wspomagała rodziny internowanych, rozprowadzała ulotki. Okupiła to utratą pracy. Małżeństwo dochowało się jednej córki, Ewy mieszkającej zagranicą(w Bułgarii). Tam pracują też dwie dorosłe wnuczki pp. Pouchów. Prywatnie, poprzez siostrę, pani Czesława była skoligacona ze słynnym napastnikiem reprezentacji Polski w piłce nożnej, graczem Górnika Zabrze, a potem belgijskiej drużyny RC Lokeren, Włodzimierzem Lubańskim.

Bibliografia:

Źródła:
E. Pouch, Dziennik(rękopis), archiwum rodzinne Czesławy i Eugeniusza Pouchów. Relacja ustna żony Czesławy Pouch, z dnia 13 czerwca 2003r. Relacja ustna lek. med. M. Wiśniewskiej- Olejnik, która zaczynała pracę zawodową na oddziale kierowanym przez doktora Poucha, z dn. 26.11. 2003r. Relacja ustna mgr Józefa Laski, byłego wicedyrektora Szpitala Miejskiego w Pile, potem dyrektora oddziału wojewódzkiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Pile z dn. 04.04.2002r. Wielkopolska Izba Lekarska, Delegatura w Pile, Akta osobowe: Pouch Eugeniusz, odręczny życiorys, ankieta personalna. Internet, pl.wikipedia. org/wiki/, dostęp 24.02.2018. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa, Internet, www.pbc. rzeszow.pl/dlibra/doccontent?id= 2575, 2576, 2577, Sprawozdania(I, II, III) Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Prużanie za rok 1925/1926(s.2,3,12), 1926/1927(s.16), 1927/1928(s. 2,20), Prużyna 1926, Prużyna 1927, Prużyna 1928, dostęp 24.02.2018. Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Pile(APPOP), Miejska Rada Narodowa w Pile, sygn. 663/117, Protokoły z posiedzeń Komisji Zdrowia i Opieki Społecznej 1988-1990, s. 7-16, 106. APPOP, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Pile, Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej, sygn. 193/1012, Sprawozdania roczne 1960-1964, s. 8-10, 13. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, Internet //www.sbc.org.pl/dlibra/publication/edition/, Urzędowy spis lekarzy, lekarzy dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek, położnych, uprawnionych i samodzielnych techników dentystycznych, Ministerstwo Opieki Społecznej, Warszawa 1939, dostęp 25.02.2018. Spis Fachowych Pracowników Służby Zdrowia, Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich(PZWL), Warszawa 1961, s. 280, 320

Artykuły i opracowania:
T. Kołodziejczyk, Jak po grudzie, Polityka 4/1962, s.6. (Brak autora), Lekarski sukces, Ziemia Nadnotecka, 10/1962, s.3. K. Marcinkowski, Rok w szpitalu, Ziemia Nadnotecka, 1/1963, s.6. S. Rzepski, Przez łużyce i Sudety, Warszawa 1967, s.28. M. Początek, Doktor Eugeniusz Pouch -lekarz, dyrektor szpitala w Pile, Kronika Wielkopolski, 3(111)/2004, s. 99-103. T. Nasierowski, Psychiatria, [w:]W. Noszczyk(red.),Dzieje Medycyny w Polsce, t. 2, lata 1914-1944, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015, s. 440,443.

Opracował Michał Początek.