ur. 4 lipca 1913 w Budzyniu, zm. 14 sierpnia 2001 w Pile

rzemieślnik, fotograf, dokumentalista miasta

Syn Franciszka powstańca wielkopolskiego, właściciela gospodarstwa rolnego Huby pod Budzyniem i Marianny Duszyńskiej. Jako najstarszy z rodzeństwa nie przejął rodzinnego gospodarstwa. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Budzyniu, wyuczył się zawodu fryzjera u mistrza Kubackiego w Budzyniu, uzyskując w 1930 stopień czeladnika.

Jako źródła zarobkowania wybrał jednak fotografię, która od wczesnej młodości była jego pasją. Fotografii uczył się w latach 1930-1933 w Poznaniu, w renomowanym zakładzie Foto-Martensa u Udo Martensa, absolwenta wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Nabył także umiejętności retuszowania zdjęć na kursach malarskich. Uzyskując uprawnienia fotografa czeladnika podjął pracę fotoreportera w „Kurierze Poznańskim”. W latach 1934-1936 odbywał służbę wojskową, początkowo w Toruniu, a później w Dęblinie, gdzie zdał „małą maturę”, nauczył się fotografii lotniczej oraz odbył kursy pilotażu i spadochronowy. Służbę wojskową ukończył w stopniu plutonowego. Do wybuchu II wojny światowej pracował w Wojskowym Instytucie Geograficznym w Warszawie na etacie fotografa lotniczego. Od czerwca do września 1939 służył jako żołnierz w Dęblinie.

Lata okupacji spędził w Poznaniu, pracując jako fryzjer. Za „bibułę”, którą Niemcy znaleźli w jego zakładzie, pięć miesięcy w 1943 roku spędził we Wronkach.

W 1945 roku założył w Szczecinie firmę fotograficzną, która na potrzeby Państwowego Urzędu Repatriacyjnego wykonywała, codziennie około dwóch tysięcy zdjęć dowodowych Polakom powracającym po wojnie do kraju. W 1946 roku w szczecińskiej Izbie Rzemieślniczej zdał egzamin mistrzowski w zawodzie fotografa.

Jesienią 1947 roku przyjechał do Piły. Wyremontował część budynku przy ul. Bieruta 7, gdzie zamieszkał. Na podstawie dokumentu nr 15 Starostwa Powiatowego w Pile, 11 marca 1948 roku otworzył zakład fotograficzny „Foto – Zaranek”. 1 stycznia 1974 roku przeniósł zakład do nowego, specjalnie wybudowanego pawilonu, przy ul. Bieruta 41 (obecnie 11 listopada), gdzie mieści się do dzisiaj siedziba firmy. W 1988 roku przekazał zakład synowi Andrzejowi, ale pracował w nim do końca życia.

W lutym 1949 ożenił się z Henryką Januchowską, farmaceutką, córką dentysty z Budzynia. Od tej pory Państwo Zarankowie wspólnie przez 40 lat prowadzili zakład. Razem wychowywali także trójkę dzieci : Marię (1949), Danutę (1952) i Andrzeja (1955). Cała trójka pomagała później rodzicom w zakładzie.

W pierwszych latach pobytu w Pile fotografował ruiny miasta, dokumentując jego zniszczenia wojenne, następnie etapy jego odgruzowywania i odbudowy. Pierwsze zdjęcia wykonywał w 1948 na zlecenie władz miasta, które na ich podstawie miały uzyskać środki na rozbiórkę ruin, a następnie na jego odbudowę. Później fotografował już z własnej inicjatywy. W ten sposób powstało jedyne i niepowtarzalne fotograficzne archiwum pierwszych lat powojennej historii Piły, które historycy określają jako „archiwum ruin”.

Utrwalał za pomocą aparatu fotograficznego życie miasta, ulice, uroczystości kościelne i państwowe, od końca lat 40. do lat 90. XX wieku. Były to procesje Bożego Ciała, peregrynacja obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, pochody pierwszomajowe, czyny społeczne, Dni Piły. Utrwalił wizyty ważnych i wyjątkowych osobistości państwowych –marszałka Michała Rola-Żymierskiego (1949) i kościelnych- prymasa Stefana Wyszyńskiego (1950). Dokumentował odbudowę domu rodzinnego Stanisława Staszica i uroczystość jego otwarcia. Fotografował odsłonięcia pomników i tablic pamiątkowych, wydarzenia kulturalne, występy pilskich zespołów artystycznych i sportowych.

Z potrzeby serca i miłości do miasta, zauważał zachodzące w nim zmiany i je zapisywał aparatem. Z czasem zdał sobie sprawę, że fotografia to prawdziwy dokument historyczny. Tworzył panoramę Piły, utrwalał widoki miasta i dzieje ludzi tu mieszkających, fotografował chrzciny, komunie św., śluby, pogrzeby, m.in. niezwykły ślub Androny Linartas z zespołu „Śląsk” z księciem meksykańskim, w kościele św. Rodziny w 1961 roku. Swoje zdjęcia prezentował wielokrotnie na wystawach w pilskich muzeach i w domu kultury, najczęściej w lutym w rocznicę powrotu miasta do Macierzy.

W 2010 roku Andrzej Zaranek i Marek Fijałkowski, w oparciu o liczące tysiące fotografii archiwum Romana Zaranka, wydali liczący 307 stron album pt. „Piła na fotografiach Romana Zaranka”.

Od początku działał w samorządzie rzemiosła i miasta. Przez kilka kadencji był Członkiem Zarządu Cechu Rzemiosł Różnych w Pile. Należał do inicjatorów budowy Domu Rzemiosła w Pile. Pracował także jako członek Komisji Egzaminacyjnej przy Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu. Przez kilkadziesiąt lat swojej pracy wyuczył w zawodzie ponad 50 czeladników. Po 1956 roku z ramienia Cechu był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Pile.

Uhonorowany został wieloma tytułami za zasługi dla rozwoju rzemiosła Piły, Wielkopolski i rzemiosła polskiego w tym medalem Jana Kilińskiego „Za zasługi dla Rzemiosła Polskiego”. Odznaczony został m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi, medalem „Za udział w Wojnie Obronnej 1939”, medalem „Rodła”.

3 marca 1999 roku, decyzją Prezydenta Miasta Piły, w uznaniu zasług dokumentalisty Grodu Stasica i jego mieszkańców, oraz kształtowania rodzinnych tradycji zawodu, wyróżniony został Wpisem do Księgi Pamiątkowej Miasta Piły. W 2000 roku był laureatem plebiscytu, Towarzystwa Miłośników Miasta Piły i Tygodnika Nowego, „Pilanin XX wieku”. Jako pierwszy w historii miasta Piły, decyzją Rady Miejskiej, 3 marca 2000 roku, otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Piły.

Znało go kilka pokoleń pilan, był kronikarzem zarówno wydarzeń i przemian zachodzących w mieście, jak tez pilskich rodzin. Z jego przeogromnej dokumentacji fotograficznej korzystali wielokrotnie m.in. architekci polscy opracowując plany przestrzennego zagospodarowania miast o podobnej do Piły liczbie mieszkańców. Na co dzień wykorzystywana jest przez muzea miasta i domy kultury na wystawach i w wydawnictwach książkowych.

Elegancki, w jasnym garniturze, w kolorze młodej oliwki, szczupły, starszy pan z nieodłączna parasolką. Z dyskretnym uśmiechem na twarzy. Niezwykle skromny, unikający rozgłosu. Trudny w rozmowie z osobami chcącymi przeprowadzić z nim wywiad. Powtarzał zawsze „to nie ja, to inni”.

Bibliografia

Źródła

Uchwała Nr XXIII/223/2000 Rady Miejskiej w Pile z dnia 29 lutego 2000 roku w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Miasta Piły
Archiwum rodziny Zaranek, Archiwum Towarzystwa Miłośników Miasta Piły

Artykuły

Fotograf z przychodni/Gabriela Ciżmowska//Tygodnik Pilski.- 1998, nr 11, s. 4-6; Honorowy Obywatel Miasta Piły/Andrzej Milczyński// Gazeta Poznańska.- 2000, nr 53, s. 3; Roman Zaranek : plebiscyt Pilanin XX wieku//Tygodnik Nowy.- 2000, nr 49, s.XI : il.; Zasłużeni dla Piły//Gazeta Poznańska .- 2001, nr 255. s. 1; Piła pożegnała Romana Zaranka – Pierwszy Honorowy Obywatel Miasta //Tygodnik Pilski.- 2001, nr 34,s. 4; Roman Zaranek: 1913-2001/Sylwetki znaczących pilan : wybór/Alicja Biela//Piła : Pedagogiczna Biblioteka Publiczna.- 2006, s. 137-140 : il.; Powrót do przeszłości z Romanem Zarankiem/Dorota Koszewska//Tygodnik Nowy.- 2010, nr 9, s. A 13 : il.; Piła według Zaranka//Fakty Pilskie. – 2010, nr 3, s. 31: il.; Sentymentalny spacer po Pile z Romanem Zarankiem//dzienniknowy.pl : 2010-06-12 ; Tenże//Tygodnik Nowy.-2010, nr 24, s. A 16 : il.; Roman Zaranek – fotograf dokumentalista z Piły/Marek Fijałkowski// Kronika Wielkopolski. – 2011, nr 2, s. 97-102 : il.

Opracował Marek Fijałkowski

30 września 1998, rozmawiali Maria Bochan i Wiktor Piorkowski starszy cechu