Rumak Jerzy (zakonne), właściwe imię Józef ur. 21 stycznia 1910 w Turzy woj. rzeszowskie zm. 13 marca 1999 w Sędziszowie Małopolskim, pochowany w Sokołowie Małopolskim.
ksiądz, zakonnik, franciszkanin kapucyn, erudyta,dr teologii
pierwszy polski katolicki ksiądz, organizator życia religijnego i duszpasterstwa w Pile i okolicy, po II wojnie światowej
pierwszy polski proboszcz miasta Piły, 1945-1946
Syn rodziny chłopskiej, Bartłomieja i Jadwigi Lis. Uczył się w Kolegium Serafickim oo. Kapucynów w Rozwadowie 1921-1925. Do zakonu kapucynów komisariatu krakowskiego w Sędziszowie Małopolskim wstąpił w 1925, mając zaledwie 15 lat. Lata młodości i formacji zakonnej przypadły na okres kształtowania się II Rzeczypospolitej. Śluby proste złożył w 1926, maturę zdał w 1928 w Nisku, śluby uroczyste w 1931. Święcenia kapłańskie otrzymał 24 lipca 1932 w Krakowie.
Studiował filozofię i teologię w Studium Filozoficzno-Teologicznym oo. Kapucynów w Krakowie,1928-1932. Wyróżniając się nieprzeciętnym umysłem skierowany został przez przełożonych na dalsze studia w Rzymie. Kształcił się w zakresie teologii na Uniwersytecie Gregoriańskim, 1932-1934, uzyskując stopień licencjata teologii dogmatycznej i w zakresie biblistyki w Papieskim Instytucie Biblijnym, 1934-1936, zdobywając tytuł licencjata nauk biblijnych.
Po powrocie do kraju był nauczycielem akademickim w Studium Filozoficzno-Teologicznym oo. Kapucynów w Krakowie 1936-1941. Dalsze lata wojny spędził w klasztorze w Krośnie. Pomagał wspólnie z innymi braćmi w udzielaniu pomocy rodakom, w tym wysiedlonym z Wielkopolski. Do maja 1945 pełnił w tym klasztorze funkcję ekonoma.
Doktorat z teologii na podstawie rozprawy „Pierwiastek poznawczy w mistyce św. Pawła” otrzymał 15 grudnia 1947 na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
Pracował na KUL 1947, w Wyższym Seminarium Duchownym we Wrocławiu 1948 -1951, Seminarium Duchownym Księży Chrystusowców w Poznaniu 1950-1951, Studium Teologicznym oo. Franciszkanów we Wrocławiu i Kłodzku 1951-1958 i 1963-1967. Wykładał egzegezę biblijną Starego i Nowego Testamentu, prawo zakonne i liturgię, historię zakonu franciszkańskiego, języki wschodnie.
Po II wojnie był proboszczem w wielu parafiach : Wrocław 1948, Kwietniki 1952-1953, Rudna-Gwizdów 1953-1958, Szalejów 1958-1967. Większą część swego życia spędził za granicą, od 1967 do 1995. Nie mogąc znieść ciągłych szykan ówczesnej władzy, która skazała go na 4 lata więzienia w zawieszeniu za procesję Bożego Ciała, za światło w kościele filialnym, za 2 udzielone śluby kościelne przed cywilnym, zdecydował się w 1967 uciec z kraju. Wyjechał z Polski do Włoch, autobusem na paszporcie zbiorowym. Był przez rok duszpasterzem w Austrii –Wiedniu, 1967-1968 i 26 lat w Niemczech w miejscowościach – Fürth, Weismain i w Bawarii, w sanktuarium w Gössweinstein, 1968- 1995.
Zajmował się także jako biblista pracą naukową. Interesował się mistyką św. Pawła. W 1977 wyniki badań ogłosił w wydanej w Asyżu, w wydawnictwie „Tipografia Porziuncola”, publikacji pt. „Mistyka św. Pawła Apostoła”.
W tym też czasie wiele razy odwiedzał Rzym i inne miasta włoskie, podróżował do Japonii, Islandii, Kanady i na Alaskę.
Po przejściu na emeryturę w 1995 powrócił do kraju i zamieszkał najpierw w Częstochowie, a później w Sędziszowie Małopolskim.
Położył ogromne zasługi w pracy duszpasterskiej i zakonnej na Ziemiach Zachodnich. Jako jeden z pierwszych, na polecenie o. prowincjała krakowskiego Kazimierza Niczyńskiego, wyruszył 24 kwietnia 1945 na Ziemie Odzyskane z misją organizowania od podstaw zaczątków życia religijnego. Do Piły przybył 4 maja 1945. Piła stała się za jego przyczyną kolebką kapucynów na zachodzie Polski. Stąd objęli oni placówki w Gorzowie, Krzyżu, Wałczu. W Pile za swoją siedzibę wybrał zniszczony, ascetyczny, awangardowy kościół św. Antoniego z myślą o założeniu przy nim pierwszego Klasztoru Braci Mniejszych Kapucynów na Ziemiach Odzyskanych.
Znamiennym dla organizującego się miasta, był za przyczyną o. Rumaka, dzień 6 maja 1945. O godz. 10.00 w kościele św. Rodziny odprawił pierwszą po wojnie, polską mszę św. dla organizującej się społeczności miasta. Wygłosił wówczas znamienną homilię, przyrównując zniszczenia miasta nad Gwdą do ruin Warszawy.
W Pile mieszkał 18 miesięcy, od 8 maja 1945 do 6 października 1946. Wspólnie z innymi, sprowadzonymi z południa, braćmi zakonnymi odbudował kościół św. Antoniego, przywracając świątyni pierwotny sakralny wygląd. 8 maja 1945 uzyskał z magistratu pilskiego pismo o treści „Kościół św. Antoniego, dom i ogród przyległy oddane są OO Kapucynom z Krakowa”. 8 czerwca 1945 o godz. 8.00 poświęcił uporządkowany kościół a 17 czerwca przeprowadził odpust św. Antoniego. Następnie rozpoczął w kościele św. Antoniego normalną pracę parafialną, wprowadzając kolejne obrzędy i nabożeństwa roku liturgicznego. Otworzył także bibliotekę parafialną, czynną 2 razy w tygodniu, w środy i piątki. Natomiast, w marcu 1946 utworzył grupę charytatywną Caritas, a w lipcu powołał Stowarzyszenie Żywego Różańca. Zasługą o. Rumaka było także wprowadzenie w 1945 nauki religii w dwóch pilskich szkołach podstawowych.
Pismem, z 21 maja 1946 Powiatowej Rady Narodowej w Pile na potrzeby parafii pozyskał, ewangelicki kościół przy ul. Browarnej, jako kościół szkolny p.w. św. Stanisława Kostki. Przeprowadził także remont kościoła św. Rodziny, którym kapucyni opiekowali się do marca 1946. Oprócz wypełniania obowiązków proboszcza dla miasta Piły, tworzył kolejne polskie parafie w okolicy Piły, np. 10 czerwca 1945 poświęcił ewangelicki kościół w Motylewie. Był też proboszczem dla parafii w Starej Łubiance i Pokrzywnicy.
Autor „Wspomnień pilskich” wydanych własnym nakładem w Asyżu w 1971, w 25. obecności kapucynów w Pile i na Pomorzu Zachodnim. Książkę ofiarował wielu mieszkańcom miasta. Na egzemplarzu przekazanym Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Pantaleona Szumana napisał dedykację : „Dla drogiej mej Piły w 50 lat od jej odzyskania i powrotu do Ojczyzny – Częstochowa , 10 sierpnia 1995 roku”.
Piłę, na zaproszenie także Towarzystwa Miłośników Miasta Piły, odwiedzał wielokrotnie. W 1990 odznaczony został za szczególne zasługi w przywracaniu polskiego oblicza naszemu miastu – Medalem Staszica i Medalem Rodła. 9 maja 1996 nadano mu, jako trzeciemu w historii, godność Członka Honorowego Towarzystwa Miłośników Miasta Piły. W grudniu 1997 był specjalnym gościem na sesji naukowej z okazji jubileuszu 15. Towarzystwa.
Podczas uroczystości uhonorowania Medalem Staszica powiedział : „To wielki wyraz uznania i zaszczyt dla mnie niespodziewany. Odebrałem te godności jakby w imieniu wszystkich Ojców Kapucynów, którzy w najtrudniejszych powojennych latach głosili Słowo Boże i nieśli pomoc umęczonym latami wojny i tułaczki rodakom”.
Erudyta, obieżyświat, gawędziarz. Ujmujący prostotą w zachowaniu. Kochający ludzi, zwłaszcza młodych. Do rozmówców zwracał się swoim ulubionym powiedzonkiem „Kochanieńka”. Niewiele wymagając dla siebie, był darczyńcą dla wielu, wspierał materialnie kapucynów, misje zagraniczne, instytucje kościelne i prywatne.
Bibliografia
Źródła :
Kronika Parafii św. Antoniego w Pile. -T.1, s. 15-36.
Wspomnienia pilskie : na XXV – lecie oo. Kapucynów w Pile/Jerzy Rumak. – Asyż : „Tipografia Porziuncola”. – 1971, 255 s.: il.
Uchwała Walnego Zebrania z dnia 9 maja 1996 roku w sprawie nadania godności Członka Honorowego Towarzystwa Miłośników Miasta Piły
Archiwum Towarzystwa Miłośników Miasta Piły
Opracowania i artykuły
Żegnamy o. Jerzego//Piła Mówi.-1946, nr 6 s. 2 ;Słownik polskich kapucynów/Jan Ludwik Gadacz.-Wrocław-1986, s.235-236; Wspomnienia pilskie/Jerzy Rumak//Piła Mówi : jednodniówka Towarzystwa Miłośników Miasta Piły.-1986, s.6 ;Powrót do swoich/Jan Arski// Tygodnik Pilski.-1990, nr 28, s.9 : il.; Powrót do swoich/Jan Arski//Tygodnik Pilski.-1990, nr 28,s.9:il.; Powrót do swoich/adg//Gazeta Poznańska.-1995, nr 266 : 28.10, s.9; Pierwszy duszpasterz/ jaga// Głos Wielkopolski.-1995,nr 256, s.16; Dobry rok TMMP/Jas//Tygodnik Pilski.-1997, nr 17, s.17; Przeżył siedmiu papieży : obieżyświat ojciec Jerzy Rumak/Jan Arski//Tygodnik Pilski.-1998, nr 18, s.18 : il.; Przeżył siedmiu papieży : recepta na długowieczność/Jan Maria Sochocki//Niedziela.-1999, nr 4, s.19 ; Kapucyn – obieżyświat :wspomnienie o ojcu Jerzym Rumaku/Jan Arski//Gość Niedzielny.- 1999, nr 28 s.23:il,; Być miastu użytecznym : w 20-lecie Towarzystwa Miłośników Miasta Piły/Andrzej Milczyński.- Piła : Towarzystwo Miłośników Miasta Piły.- 2002, s. 61 :il.; Historia parafii pw. św. Antoniego w Pile/Maciej Sarnowski//Bracia Mniejsi Kapucyni. Parafia św. Antoniego w Pile :75-lecie konsekracji kościoła.-Piła- 2005, s.14-17; O. Jerzy Rumak : 1910-1999//Sylwetki znaczących pilan : wybór/Alicja Biela//Piła : Pedagogiczna Biblioteka Publiczna.- 2006,s.90-91 : il.; Zapisał się złotymi zgłoskami w dziejach Piły i naszej parafii : 10 lat temu zmarł o. Jerzy Rumak OFM Cap./Roman Chwaliszewski//Głos św. Antoniego.-2009, nr 3, s. 20-21: il.; Kościół św. Antoniego w Pile/Patryk Remigiusz Jankiewicz.- Piła : Parafia rzymskokatolicka pw. św. Antoniego Padewskiego.-2009, s.36-39:il.; Piła. Klasztor i parafia Braci Mniejszych Kapucynów w Pile//www.kapucyni.ofm.pl; Życie religijne w Pile w okresie powojennym/Jarosław Wąsowicz//Zarys dziejów Piły w latach 1945-2000 : praca zbiorowa/Marek Fijałkowski : redakcja.- Piła : Gmina Piła.- 2013, s. 173-174; Ojciec Jerzy Rumak OFMCap – inicjator działalności duszpasterskiej ojców kapucynów w Pile/Roman Chwaliszewski : wykład z cyklu „Kościelne dzieje Piły”, uzupełniony wypowiedziami słuchaczy//Piła – Parafia pw. św. Rodziny, 10 grudnia 2014
Opracowała Maria Bochan
Ojciec Jerzy Rumak OFMCap – inicjator działalności duszpasterskiej ojców kapucynów w Pile/Roman Chwaliszewski :
17 kwietnia 1997, Walne zebranie, wręczenie godności Członka Honorowego