ur. 21 lutego 1925 w Gaju Małym pow. Szamotuły, zm.29 lipca 2007 w Chodzieży, pochowany na cmentarzu parafialnym w Szamotułach, kwatera XIII.8/21.
Artysta plastyk, malarz pejzażysta, kolorysta. Zajmował się malarstwem sztalugowym, rysunkiem, akwarelą, polichromią i mozaiką. Nestor plastyki pilskiej. Nazywany ostatnim romantycznym piewcą ziemi nadnoteckiej. Nie związany etatowo z żadną instytucją.
Pochodził z rodziny rolniczej, syn Jakuba i Julianny z Cachów. Miał pięciu braci i dwie siostry. Żonaty z Bożeną Aschmutał, nauczycielką języka polskiego. Ojciec Ryszarda dziennikarza, malarza i pisarza, autora powieści kryminalnych.
Szkołę Podstawową ukończył w Szamotułach, a Liceum Plastyczne w Poznaniu. W latach drugiej wojny światowej pracował w Pęckowie jako robotnik przymusowy u niemieckiego bauera.
Studia malarskie, w latach 1947 – 1951, odbył w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu pod kierunkiem profesorów Jana Piaseckiego, Stanisława Szczepańskiego, Eustachego Wasilkowskiego.
W latach 1952-1962 zajmował się projektowaniem i realizacją reklam na Międzynarodowych Targach Poznańskich oraz reklam ściennych PKO w Poznaniu i województwie poznańskim. Ponadto projektował wystrój wnętrz w domach kultury, świetlicach, bibliotekach i placówkach oświatowo-wychowawczych. W 1952 r. pomagał Marianowi Schwartztowi w malowaniu polichromii wronieckiego klasztoru franciszkanów. Od 1962 r. był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków.
W Pile zamieszkał w 1965 roku, otrzymując w przydziale od władz miasta Piły mieszkanie i lokal na pracownię w pierwszym pilskim wieżowcu „Piła wita”. Od początku uczestniczył w życiu miasta Był „pierwszym” tworzącego się pilskiego środowiska plastycznego. Aktywnie uczestniczył w jego działaniach. Organizował wystawy i wydarzenia artystyczne. Był twórcą niezwykle pracowitym, pozostawił po sobie ponad 2000 obrazów olejnych. Utrwalał ginące miasto Staszica , m.in. kościół św. Janów. Dokumentował piękno wielkopolskiego pejzażu wiejskiego, wiatraki, kościółki szachulcowe, stare chaty, młyny wodne oraz zmieniającą się przyrodę pór roku. Jego malarstwo jest pogodne, wywołujące nostalgię za czasami, które nie powrócą.
Niezwykle cenił odbiorcę, prowadził z nim liczne rozmowy o sztuce. Twierdził, że malarstwo postimpresjonistyczne, do którego zaliczano jego twórczość, najlepiej służy zbliżeniu twórców ze środowiskiem i ma wpływ na kształtowanie gustów i upodobań artystycznych. Uważał, że w malarstwie, które uprawia ważne są kompozycja i kolor a życie wewnętrzne obrazu winno zapewniać obcującemu odpoczynek.
Miał ponad 50 wystaw indywidualnych w kraju i za granicą (m. in. w Schwalmstadt, Niemcy). Wystawy jego malarstwa i rysunku oglądać można było w instytucjach Piły i regionu , m.in. w Pilskim Domu Kultury, Biurze Wystaw Artystycznych w Pile, Szkole Policji, Starostwie Powiatowym w Pile, Trzcianeckim Domu Kultury, Galerii „SZOK” w Szamotułach, Klubie Myśli Twórczej „LAMUS” w Gorzowie Wielkopolskim, Miejskim Centrum Kultury w Czarnkowie.
Był pomysłodawcą i organizatorem w 1977 roku, pierwszego Ogólnopolskiego Pleneru Plastycznego „Twórcy Zdobywcom Wału Pomorskiego” w Zdbicach, który stał się na wiele lat miejsce spotkań artystów polskich i promocji dorobku pilskich twórców w kraju. Brał udział w wystawach twórczości plastycznej artystów środowiska pilskiego organizowanych w Pile i w regionie m.in. przez Wojewódzki Dom Kultury w Pile i w dorocznych wystawach „Salon Pilski” , 1979-2007, pilskiego Biura Wystaw Artystycznych i Usług Plastycznych.
Uczestniczył w licznych wystawach zbiorowych, m.in.: Ogólnopolskie Wystawy Plastyczne “Portret Wojska”, “Drogi do zwycięstwa” CBWA Zachęta w Warszawie, IX – XII Ogólnopolskie Wystawy im. Jana Spychalskiego BWA Poznań, Międzynarodowa Wystawa Plastyczna „Świat ginącej przyrody” Warszawa, Wystawa Indywidualna Malarstwa „Polska Jesień” Wiedeń, Targi Sztuki „Interart” Poznań 1984-1990, Targi Sztuki – Wiedeń, Gandawa, Düsseldorf.
Prace jego współtworzą „Kolekcję Pilską” Biura Wystaw Artystycznych w Pile, znajdują się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Rolnictwa w Szreniawie, Muzeum Sztuki Obcej w Sofii, w licznych muzeach regionalnych (m.in. Piła, Trzcianka, Wronki, Wągrowiec), w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, w urzędach wojewódzkich i miejskich Poznania i Piły. Jego obrazy są także w wielu kolekcjach prywatnych mecenasów sztuki w kraju i za granicą, m.in. w USA, Rosji, Francji, Włoszech, Kanadzie, Australii, Hiszpanii, Niemczech, Holandii, Szwajcarii, Szwecji, Austrii.
Jest autorem projektu witraża w sali posiedzeń Urzędu Miasta w Trzciance (1974), oraz wspólnie pilskich z Eugeniuszem Repczyńskim wykonawcą mozaik na ścianach pilskich budynków, m. in. na Domu Handlowym „Merkury”.
O malarstwie Eugeniusza Ćwirleja, wypowiadało się wielu wybitnych twórców kultury. Liczni entuzjaści jego obrazów nazywają je po prostu „ćwirlejkami”. Eugeniusz Wieczorek, przyjaciel, w latach 60. XX wieku dyrektor Pilskiego Domu Kultury, napisał : „ Tworzy obrazy niezwykłe, pełne ciszy i poetyckiego nastroju. Klimat oraz temperaturę emocjonalną obrazu osiąga Ćwirlej za pomocą doskonałego warsztatu malarskiego i cudownej kolorystyki utrzymanej w gamie brązów, zieleni i błękitów. Artysta maluje portret obserwowanego widoku. W wyborze motywu nie ma miejsca na przypadek. Obrazy nie mają rozbudowanej fabuły. Pejzaże noszą w sobie nutę nostalgii, pewnego smutku, jakby w oczekiwaniu na to, co nastąpi niebawem. Może to jest intuicyjna obawa artysty o los ginącej przyrody? Każdy obraz jest bogaty zarówno jeżeli chodzi o paletę jak i precyzję w przedstawianiu szczegółów. Artysta w swoich obrazach poszukuje ciszy i spokoju, co przy Jego temperamencie (a znam Ćwirleja dobrze i długo) nie jest dla mnie do końca zrozumiałe. Prace są piękne, niezmiernie delikatne, a zarazem bardzo sugestywne, przywołujące podczas obcowania z nimi aromat łąk, pól, lasów i łagodny powiew wiatru. Nie dziwię się, że tak wiele osób pragnie mieć prace Eugeniusza Ćwirleja we własnym mieszkaniu”.
Uważał się, za zwyczajnego pilanina. Był zapalonym szachistą i wędkarzem, oraz znakomitym kucharzem. Można go było niemalże codziennie spotkać na pilskim targowisku kupującego warzywa i owoce. Cechował się wielkim poczuciem humoru, jego dowcipy stały się legendą.
W 1999 roku biogram Eugeniusza Ćwirleja zamieścił Wielki Słownik Artystów Plastyków wydawanym w Niemczech. Za swoją twórczość uzyskał wiele ważnych nagród, m.in.: I nagrodę w Ogólnopolskim Konkursie na Znak Graficzny” Bezpieczeństwo Drogowe” (powszechnie dzisiaj stosowany drogowy znak ostrzegawczy – „Inne niebezpieczeństwo“) 1963, dwa wyróżnienia w Ogólnopolskim Konkursie im. Jana Spychalskiego 1983, Poznań.
Uhonorowany został ponadto : Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” 1976, Medalem „Za Wybitne Zasługi w Rozwoju Oświaty Województwa Pilskiego“ 1978, Nagrodą Wojewódzką „Za pracę Twórczą“ 1982, „Złotym Krzyżem Zasługi“ 1986, odznakami honorowymi „Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego, pilskiego i miasta Piły”, tytułem laureata w plebiscycie mieszkańców „Pilanin XX wieku” 2000 oraz wpisem do „Księgi Pamiątkowej Miasta Piły” 2001, w uznaniu twórczości artystycznej i promocji miasta.
Należał w październiku 1982 roku do grona członków założycieli Towarzystwa Miłośników Miasta Piły. Posiadał legitymację nr 48.
Bibliografia :
Źródła
Archiwum Bożeny Ćwirlej, Archiwum Towarzystwa Miłośników Miasta Piły
Opracowania
Kolekcja 90 : katalog//Piła :BWA – 1990, ; Wpisani w dzieje ziemi szamotulskiej. Wyd.2/Romuald Krygier//Szamotuły :Towarzystwo Miłośników Ziemi Szamotulskiej.- 1998, s. 74-45; Nestor pilskich plastyków/Jacek Jur//Tygodnik Nowy. -2000, nr 41, s. VI ; Mistrz maluje pół wieku : złoty jubileusz Eugeniusza Ćwirleja/Zuzanna Przeworska// Tygodnik Pilski.- 2000, nr 44, s.40; Od stajni do salonu : z artysta plastykiem, z okazji jego jubileuszu 50-lecia pracy twórczej, rozmawia Jacek Jur//Tygodnik Nowy.-2000 : 31.10., s. XVI; Malarstwo – Eugeniusz Ćwirlej : katalog//Piła : BWA – 2001, s.12.- ISBN 83-908987-0-5; Wernisaż z mistrzem krajobrazu w roli głównej/ans//Głos Wielkopolski.-2003,nr 43:25.02.,s. 12; Ćwirlej Eugeniusz/Roman Suwik.- (Alfabet Nadnotecia II)//Tygodnik Pilski. Magazyn.- 2003, nr 5, s. 2; Wystawę malarstwo Eugeniusza Ćwirleja/Andrzej Podolak//Tygodnik Pilski.-2003, nr 15, s.2; Póki sił starczy…Artysta z gestem/Anna Czapla-Furtacz//Tygodnik Nowy.- 2003, nr 43,s.B5; U starosty/boz//Gazeta Poznańska.-2003,nr 259:6.11.:Express Powiaty,s.2; Galeria Jednego Autora//Piła : Starostwo Powiatowe – 2006, s. 3 ; Opowieść o pejzażu pięknym i czystym/Jerzy Utkin//Tygodnik Nowy. -2007, nr 32, s. XIII ; Cmentarz w Szamotułach/Urszula Ćwirlej//Szamotuły. – 2012; Notka biograficzna o Eugeniuszu Ćwirleju na stronie BWA Piła//bwa.vot.pl ; Eugeniusz Ćwirlej//Wikipedia/org/Wiki/Eugeniusz Ćwirlej; Dwie legendy – jedna pasja/Edyta Kin//Tygodnik Nowy.-2015, nr 28, s.20 – 21 : il.
Opracowała Janina Kolis
Nagrano 7 października 2000 roku, rozmowę przeprowadzili Maria Bochan i Andrzej Milczyński
