Urodził się w Pile 17 kwietnia 1876 r., zmarł 14 lub 24 grudnia 1906r. na Oceanie Indyjskim podczas podróży statkiem „Sułtan”. Pochowany na cmentarzu(niemieckim) w Dar Es Salaam, wówczas stolicy Niemieckiej Afryki Wschodniej, w latach 1890-1914 siedzibie władz kolonialnych, obecnie w Tanzanii. Mszę świętą w intencji Drygasa odprawiono w poznańskim kościele pw. św. Marcina 31 grudnia 1906r.

Lekarz, społecznik, podróżnik.

Rodzicami byli: Antoni Drygas oraz Maria z Duszyńskich. Małżeństwo zawarto w 1874 r. Maria urodzona w 1850 r. w kujawskim Szelejewie, położonym w połowie drogi ze Żnina do Mogilna, zmarła 7 lipca 1930 r. Antoni i Maria Drygasowie byli rodzicami Haliny, Arnolda, Ludwika, Bronisława, Stefana, Zofii oraz Kazimierza Hieronima.

Halina urodziła się w Inowrocławiu 13.02.1875r., Arnold(1876r.), Ludwik 25.8.1877 r., Zofia 22.1.1879 r. i Bronisław 04.11.1884 r. w Pile, natomiast Stefan 23.03.1888 r. oraz Kazimierz Hieronim 30.09.1891 r. w Fuldzie.

Halina była pianistką, nauczycielką muzyki, od 1905r. żoną Wojciecha Ciesielczyka.

Ludwik Drygas był księdzem, wyświęconym w 1903r., wikariuszem w Łodzi, potem zapewne z powodów zdrowotnych przez kilka lat przebywał w ośrodku klasztornym dla księży emerytów w Obrze k. Wolsztyna. Zmarł prawdopodobnie na gruźlicę, w Marysinie 08.10.1910 r.

Stefan również był kapłanem, konsekrowanym w 1911 r. Pełnił m.in. obowiązki wikarego w Baszkowie, Szamotułach i w kilku poznańskich kościołach. Był prefektem w tutejszym gimnazjum na Łazarzu, kapelanem wojskowym podczas I wojny światowej, od 1916r. członkiem zwyczajnym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Od 24.05.1940r. więziony w obozie koncentracyjnym w Dachau. 05.06.1940 przetransportowany do Konzentrationslager (KL.) Mauthausen – Gusen k. Linzu w Austrii. Pracował w nieludzkich warunkach w kamieniołomach. Zginął tam 30.09.1940 r.

Kazimierz Hieronim(1891-1968), urodzony w Fuldzie, był współwłaścicielem(wraz z ojcem) i zarządcą warsztatu, a od 1917r. spadkobiercą oraz dyrektorem Wielkopolskiej Fabryki Fortepianów i Pianin. Wcześniej był praktykantem w kilku niemieckich wytwórniach instrumentów, w tym przede wszystkim u Eduarda Seilera w Legnicy. W okresie działania firmy, w latach 1917-1935 w fabryce Drygasa powstało około 1000-1400 pianin. Były to produkty bardzo dobrej jakości, nagradzane na międzynarodowych wystawach. Kazimierz Hieronim, najmłodszy syn Antoniego i Marii, 27.11.1919 r. ożenił się z Martą Anielą z Kosidowskich, urodzoną 28.07.1890 r. Mieli dwóch synów: Wojciecha Antoniego ur. 05.08.1920 r. i Jerzego Kazimierza ur. 26.09.1921 r. Córka Janka Barbara urodziła się 29.08.1923 r., zaś syn Jan 17.01.1928 r., ale zmarł po 2 tygodniach,04.02.1928 r.

Antoni urodził się w 1847 r w Ostrowie Wielkopolskim, zmarł w Poznaniu w 1917 r.

Jako szesnastoletni młodzieniec uczestniczył w powstaniu styczniowym. Za udział w nim, wraz z kilkoma kolegami został relegowany z gimnazjum w rodzinnym Ostrowie. W 1867 r. ukończył Królewskie Gimnazjum w Śremie. Był kolegą maturalnym Teofila Ciesielskiego, późniejszego botanika i pszczelarza, profesora Uniwersytetu we Lwowie, Antoniego Kaliny, także profesora we Lwowie, filologa i slawisty oraz Piotra Wawrzyniaka, księdza, orędownika pracy organicznej i patrona polskiej spółdzielczości. Wraz z nimi należał do konspiracyjnego koła „Marianie”, które pielęgnowało wśród uczniów tradycję ojczystego języka i narodowej historii. We Wrocławiu i Berlinie Antoni Drygas studiował filologię klasyczną. We Wrocławiu był w latach 1867-1869 członkiem patriotycznego Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego, które działało w latach 1836-1886, skupiało wyłącznie studentów polskich i zajmowało się pielęgnowaniem języka. W trakcie studiów w Berlinie(od 1869 r.) został powołany do wojska i uczestniczył w wojnie francusko-pruskiej 1870-1871.

Antoni Drygas był stypendystą Towarzystwa Naukowej Pomocy, założonego w 1841r. w Poznaniu przez lekarza, Karola Marcinkowskiego i od 1866r., noszącego jego imię. Zbierało ono fundusze oraz udzielało pomocy finansowej kształcącej się polskiej młodzieży z niezamożnych warstw społecznych. Pomoc miała charakter stypendiów, pożyczek, dotacji na zakup książek, opłat szkolnych, występowała także w postaci tzw. alumnatów, czyli opłacania stancji. Pierwszym i najważniejszym źródłem wpływów były regularne wpłaty członków TNP. Deklarowali oni składki na okres pięciu lat, minimum 20 talarów. Składki płaciło 2900 osób w 1891r., ok. 7700 w 1913r. Były też datki z różnych imprez i przedsięwzięć oraz (niestety mizernie realizowane) wpłaty zwrotne byłych stypendystów. Kandydat na stypendystę musiał przedstawić „atest” ubóstwa, metrykę urodzenia, zaświadczenie o stanie zdrowia oraz opinię polecającą właściwego dla swego miejsca zamieszkania komitetu powiatowego lub jakiejś zacnej osoby. Musiał też znać w wystarczającym stopniu oba języki: polski i niemiecki. Do roku 1909 udzielono wsparcia finansowego łącznie 5252 osobom. Stypendyści byli zobowiązani do składania półrocznych sprawozdań oraz opracowywania wskazanych tematów naukowych(czyli pisania/publikowania prac). Towarzystwem zarządzała Dyrekcja z prezesem, wiceprezesem, sekretarzem i podskarbim na czele. Antoni Drygas był członkiem Dyrekcji w latach 1912-1917. Sam korzystał z pomocy TNP w latach 1862-1867[nauka w Gimnazjum w Ostrowie Wlkp., 1862-1863(54 talary), 1863-1867 w Gimnazjum w Śremie(222 talary)] oraz 1870-1873[studia na Uniwersytecie w Wrocławiu, od 1871r. na Uniwersytecie w Berlinie(560 talarów)]. Antoni Drygas studiował filologię, ale został doktorem filozofii.

W 1872r. na uniwersytecie w Halle obronił pracę doktorską(na wydziale filozoficznym), zatytułowaną: „De iure imaginum apud Romano”(O prawie do obrazu u Rzymian; chodziło o prawo/przywilej do posiadania własnej podobizny portretowej). Wydana w tym samym roku, przez wiele lat uchodziła za najlepszą w zakresie zastosowania filozoficznych założeń w interpretacji zagadnień prawnych. Przez dwa lata był nauczycielem w gimnazjum w Inowrocławiu. Osiadłszy w Pile w 1874 lub 1875 r. wykładał(także po polsku!) łacinę w tutejszym Królewskim Gimnazjum Klasycznym. Założył filię Polskiego Towarzystwa Przemysłowców, organizacji pracy organicznej, działającej w kilku miastach Wielkopolski. Przejawiało ono aktywność kulturalno-oświatową o charakterze patriotycznym. Odczyty oraz przedstawienia teatralne gromadziły liczną publiczność. Towarzystwo popularyzowało m.in. postać i dokonania wybitnego pilanina, Stanisława Staszica. Za działalność narodową, został w 1885 r. karnie przeniesiony do Fuldy w Hesji. Pisał tam podręczniki do pedagogiki i filologii klasycznej, uczył w miejscowym gimnazjum. W 1898r. przybył do Poznania, utworzył magazyn, a następnie warsztat naprawy, przekształcony później(w 1917 r.) w Wielkopolską Fabrykę Fortepianów i Pianin. Powołał do życia Towarzystwo Muzyczne(miało własną orkiestrę) oraz Towarzystwo Weteranów Powstania Styczniowego. Był współorganizatorem pierwszej polskiej wystawy przemysłowej w Poznaniu w roku 1908. Jako publicysta pisywał do Kuriera Poznańskiego. W latach 1912-1917 był członkiem Wydziału Historyczno-Literackiego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk(PTPN).

Rodzina mieszkała początkowo przy Ritterstrasse 33(1903, 1908r., obecnie Franciszka Ratajczaka), potem przy Bismarckstrasse 3(1917r., obecnie Kazimierza Kantaka). Pod tymi adresami zarejestrowana też była firma Drygasów.

Arnold Drygas szkołę powszechną rozpoczął w Pile, gimnazjum ukończył w Fuldzie. Medycynę studiował na uniwersytetach w : Monachium 1895-1896, Würzburgu 1897, Berlinie 1898, oraz Giessen 1899-1900. W 1900 r. zdał państwowy egzamin na lekarza. Podczas studiów otrzymał od Towarzystwa Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego stypendium w łącznej wysokości 3000 marek (to jedna z największych kwot wypłacanych stypendyście TPN), z czego 150 marek stanowiła pożyczka. Po zdaniu egzaminu rozpoczął pracę zawodową w miejskim szpitalu w Friedrichshain w Berlinie. Został zatrudniony na oddziale chorób wewnętrznych, spędził tam nieco ponad pół roku. Pod kierunkiem profesora Paula Walthera Fürbringera(1849-1930), lekarza i chemika, w latach 1886-1903 dyrektora szpitala miejskiego Friedrichshain, przygotował i w 1900r. obronił rozprawę doktorską „Über pneumonie im puerperium”(O zapaleniu płuc w połogu). Została ona wydrukowana przez Księgarnię Św. Wojciecha w Poznaniu i wydana przez wydawnictwo uniwersyteckie w Giessen(objętość 29 stron, twarda oprawa).

Jako specjalności zawodowe Drygasa wymieniane są interna i neurologia. Uznać można, że posiadł on też z czasem, znaczną wiedzę epidemiologiczną.

W 1900r. zamieszkał w Poznaniu. Objął posadę asystenta w oddziale wewnętrznym szpitala miejskiego. Szpital cieszył się znacznym prestiżem, posiadał długoletnią tradycję. Powstał w 1854r. przy skrzyżowaniu ulic Podgórnej i Szkolnej, stanowił własność miasta.

Wkrótce przeniósł się do Skoków k. Wągrowca, skąd w 1901 r. został oddelegowany do zwalczania epidemii duru plamistego na Kujawach. Odznaczył się determinacją i poświęceniem. Wymagał przestrzegania higieny, zaprowadził surowy reżim sanitarny, założył izolatorium dla chorych.

Były to jedyne dostępne metody zwalczania groźnej riketsjozy. Prace nad szczepionką przeciw tyfusowi, wybitny polski biolog Rudolf Weigl, rozpoczął dopiero w 1916 r. W 1902 r. Drygas udał się do Berlina na staż kliniczny u profesora Ernesta von Leydena. Przebywał tam do września 1903 r. Profesor Leyden(1832-1910), znakomity internista i neurolog był twórcą znaczących koncepcji terapeutycznych. Ich treść stanowiły: podmiotowe traktowanie pacjenta, troskliwa opieka i zindywidualizowane postępowanie lecznicze. Stały się kanonem nowoczesnej praktyki medycznej. Leyden był orędownikiem traktowania gruźlicy metodą klimatyczno-sanatoryjną(również w Wielkopolsce powstawały tego rodzaju placówki: Ludwikowo, Kowanówko, Chodzież). W dziedzinie neurologii zapisał się jako jeden z współodkrywców dziedzicznej choroby mięśni obręczy biodrowej i kończyn dolnych, znanej jako dystrofia Leydena-Möbiusa.

Arnold Drygas był dobrze zapowiadającym się klinicystą i badaczem. Opublikował w ciągu kilku lat łącznie 10 prac naukowych o tematyce medycznej, bądź przyrodniczej. Były to w języku niemieckim:

1. Die Pneumonie im puerperium(Zapalenie płuc w połogu), w 1900r.-praca doktorska
2. Ein Beitrag zur Pneumonie-behandlung(Przyczynek do leczenia zapalenia płuc)
3. Drei Fälle von progressiver perniziöser Anaemie(Trzy przypadki postępującej niedokrwistości złośliwej)
4. Ein Beitrag zu den Krankheiten der Verdauungsorgane(Przyczynek do chorób narządu trawienia)
5. Ein Beitrag zu den Krankheiten der Mundhöhle und des Rachens(Przyczynek do chorób jamy ustnej i gardła).

W języku polskim napisał (pisownia oryginalna):

1. Ernest Haeckel
2. O hygienie ducha
3. Pogląd na obecny stan nauki o tzw. „diatezie gośćcowej”
4. O włóknikowem i grypowem zapaleniu płuc podczas połogu
5. Patogeneza kolki

Przyrodniczy charakter ma rozprawa o niemieckim ewolucjoniście, profesorze zoologii w Jenie, Haeckelu(1834-1902).Trzy ostatnie zostały opublikowane w latach 1903-1905 w „Nowinach Lekarskich”, miesięczniku naukowym, wydawanym od 1889 przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

Prace napisane po polsku są obszerniejsze, dojrzalsze, o charakterze poglądowym. W rozważaniach o kolce jelitowej, wątrobowej oraz nerkowej, Drygas zastanawiał się m.in. nad patogenezą migreny, dając dowód zainteresowania zagadnieniami neurologicznymi; w opisie leczenia schorzeń reumatoidalnych propagował stosowanie salicylanów, czyli głównie aspiryny(odkrytej niedawno, bo w 1899 r.). Artykuły z okresu wcześniejszego(w czasopismach niemieckich) są doniesieniami kazuistycznymi, przyczynkarskimi. „O hygienie ducha” było w istocie felietonem, czy esejem naukowym, nadesłanym z Bombaju w 1906r. i opublikowanym w jednym z numerów Dziennika Poznańskiego.

Po powrocie z kliniki Leydena, mieszkał w Poznaniu, przy St. Martinstrasse 64 (obecnie św. Marcin). Tam też prowadził praktykę lekarską (przyjmował trzy razy dziennie po dwie godziny). W latach 1903-1906 był członkiem zwyczajnym PTPN, uczestniczył w pracach Wydziału Lekarskiego (zabierał m.in. głos w dyskusji nad referatem doktora Franciszka Chłapowskiego:” O sztucznym oddychaniu jako środku umożliwiającym sen”; Drygas mówił tu o podłożu patofizjologicznym tzw. oddechu Cheynes-Stokesa, sam też referował).

Ożenił się 20.02.1902 r. ( małżeństwo zawarto w Morzewie k. Kaczor) z Zofią Kranz, urodzoną w Morzewie 30.07.1878 r. Zofia towarzyszyła mężowi podczas wyjazdu na staż kliniczny do Berlina w październiku 1902 r. Rodzina Kranz skoligacona ze znanym z patriotycznej postawy księdzem Leonem Klarowiczem, zarządzała majątkiem proboszcza parafii. Zofia zmarła w Poznaniu ( przy porodzie córki) 02.09.1904 r. Osieroconą córką Felicją, zaopiekowali się teściowie.

Dotknięty tragedią osobistą Drygas, zrezygnował z pracy w szpitalu miejskim i przyjął posadę lekarza okrętowego na statku. Dotarł do Ameryki, którą poznał podróżując „ z południa na północ i z powrotem”. Następnie udał się do Afryki Południowej, a stamtąd do Indii. Zatrzymawszy się w Bombaju, wspólnie z francuskim lekarzem Lacoque prowadził badania nad zarazkiem żółtej febry. Ich obserwacje przyczyniły się do późniejszego wyjaśnienia wirusowej etiologii choroby oraz potwierdzenia roli komarów w procesie jej przenoszenia.

Żółta febra nie występowała powszechniej w Indiach, ale pracował tam Lacoque, który zajmował się chorobą z racji zaangażowania rządu i firm francuskich w budowę Kanału Panamskiego, gdzie panowała ona epidemicznie i była powodem ogromnej śmiertelności robotników(oraz inżynierów).

Podczas podróży powrotnej do domu w grudniu 1906 r.(Wielkopolska pozostawała wciąż pod pruskim zaborem), niedaleko niemieckich portów na wschodzie Afryki, Drygas zachorował.

Bezpośrednią przyczyną śmierci było zapalenie płuc, wywołane gwałtowną zmianą temperatury powietrza (od plus 45 C do zera).

Bibliografia

Źródła
A. Drygas, Pogląd na obecny stan nauki o tzw. diatezie gośćcowej, Nowiny Lekarskie 1903, 3, s. 127-132., Ba(brak autora), Nowiny 1903, 4, s.214, 215., Ba, Nowiny 1905, 8, s. 408-409., Ba, Nowiny 1905, 10, s. 527-530., Ba, Redakcya Nowin: Ś.p. Dr. Arnold Drygas, współpracownik Nowin, Nowiny 1907, 2, s.116., Ba, Z żałobnej karty, Śp. Dr. Arnold Drygas, Praca, 2/1907, s.55,56., Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1939-1946, t. V, s.406., Pamiętnik Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego przy Uniwersytecie Wrocławskim Wydany W Roku Złotego Jubileuszu, Wrocław 1886, s.78., A. Pihan-Kijasowa(red.), Poczet Członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857-2007, Poznań 2008,s. 137., Internet, www.sejm-wielki.pl/n/Duszyński, dostęp 13.09.2017, Internet, arspolonica.ocross.net/pianino-drygas-poznań/, dostęp 14.09.2017, Internet, budzyn.net/pierwiosnek_2003-z_ najdawniejszych_ dziejów_ szkoły, dostęp 14.09.2017, Internet, http://e-kartoteka.net/1000/14367/299.jpg, dostęp 14.09.2017, Internet, www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=4851,4531,7433, Adressbuch der Provinzial=hauptstadt Posen 1903, 1908 i 1917, dostęp 14.09.2017, Dieter Vieljans, Charité – Universitätsmedizin Berlin Campus Virchow-Klinikum Medizinische Bibliothek – Auskunft, 18.09.2017; Internet, e- kartoteka.net/1000/14367/297-298.jpg,300.jpg ,324.jpg ,348.jpg , dostęp 13.01.2018r., Wielkopolscy księża od XVIII do XX wieku, Internet, www.wtg.gnazdo.org/ksieza/ dostęp. 18.01.2018r.

Artykuły i opracowania:

Kto to był Drygas?/Franciszek Żmidziński/, Ziemia Nadnotecka, 6/1968, s. 2. Piła, zarys dziejów,/Zygmunt Boras, Zbigniew Dworecki/ Piła 1993, s.91., Polskie nauczanie religijne w kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w XIX wieku,/Tomasz Szugalski/ Studia Koszalińsko- kołobrzeskie nr 5, Koszalin 2000, s.78., Niepospolici pilanie/Roman Chwaliszewski/, Piła 1989, s.12., Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk,/Ryszrd Marciniak/ Poznań 2001, s.19., Nowiny lekarskie prze 100 laty(cd.),/Jerzy Durkalec, Marian Grzymisławski/ Nowiny 2000, 6(71), s. 358., Zainteresowania naukowe doktora Arnolda Drygasa/Michał Początek/ PWSZ im. Stanisława Staszica, Licentiatus, zeszyty dydaktyczno-naukowe, Piła 2006, t. IX, s.189-193., Arnold Drygas, lekarz i podróżnik. Szkic do portretu/Michał Początek/, Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, Poznań 2010, t. 73, s. 109, 110; Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857-2007/ A. Pihan-Kijasowa(red.)// Źródła do dziejów Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, t. 2, PTPN.- Poznań 2008, s. 137-138; Stypendyści Towarzystwa Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego 1841-1909/ D. Gucia//Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo”, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.- Mnichowo-Poznań 2017, s. 10, 25-34,99-100, 414.

Opracował Michał Początek