ur. 20 maja 1924 w Miasteczku Krajeńskim, zm.17 stycznia 2004 w Pile
prawnik, pracownik samorządowy, działacz gospodarczy i kulturalny, regionalista

Syn Wandy i Klemensa powstańca wielkopolskiego, żołnierza armii Hallera, urzędnika państwowego – celnika w Urzędzie Celnym w Miasteczku Krajeńskim, właściciela przedsiębiorstwa spedycyjnego, rozstrzelanego 1 września 1939 w Białośliwiu.

Wychowany został w duchu polskości i patriotycznych tradycji. Naukę pobierał w Szkole Podstawowej w Miasteczku Krajeńskim i w Gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle. W latach drugiej wojny światowej- pracował w sklepie i na poczcie w Miasteczku Krajeńskim, od 1942 był robotnikiem przymusowym w Zakładach Chemicznych w Bydgoszczy. Maturę uzyskał w zaocznym Technikum Ekonomicznym w Pile w 1959. Studia w zakresie prawa administracyjnego ukończył na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w 1965. Studia podyplomowe z organizacji i zarządzania odbył na Uniwersytecie Warszawskim.

Po wojnie, 26 lutego 1945 przybył do Piły, skierowany przez dyrekcję Okręgu Poczty i Telekomunikacji w Bydgoszczy, w pierwszej grupie osób delegowanych, do tworzenia polskiej administracji i życia społeczno-kulturalnego. Piłę znał sprzed wojny z opowiadań ojca. Uczestniczył w odbudowie gmachów użyteczności publicznej: szpitala, przychodni przy ul. Okrzei, Domu Staszica, Pilskiego Domu Kultury. Brał udział w dyskusjach i działaniach nadających miastu kształt i wyraz urbanistyczny, określony dla Piły przez prof. Piotra Zarembę.

Był w latach, 1945- 1953 pracownikiem Poczty Polskiej, 1949 -1989 radnym Miejskiej Rady Narodowej i przewodniczącym Komisji Kultury, 1950-1953 sekretarzem Powiatowej Rady Związków Zawodowych, 1954-1962 etatowym zastępcą przewodniczącego Rady Miejskiej odpowiedzialnym za sprawy gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, kierującym jako dyrektor Miejskim Zarządem Budownictwa Mieszkaniowego.

W kolejnych latach pełnił funkcję, 1962-1968 dyrektora pilskiego rejonu Wielkopolskich Zakładów Gazowniczych, 1968 – 1975 dyrektora Pilskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego, 1975 – 1982 prezesa Wojewódzkiego Związku Spółdzielni Mieszkaniowych.

Współtworzył w 1957 Pilską Spółdzielnię Mieszkaniową. Czynił starania o lokalizację w Pile nowych zakładów, m.in. Fabryki Żarówek, Przedsiębiorstwa Poszukiwania Nafty i Gazu, Wytwórni Gazobetonu. Zabiegał o modernizację i rozbudowę przemysłu ziemniaczanego. Budował gazociąg miejski, oczyszczalnię ścieków, osiedla mieszkaniowe oraz obiekty użyteczności publicznej – Szkołę Podstawową nr 9, Zespół Szkół Mechanicznych. Założył pierwsze regionalne Biuro Projektów Budowlanych „Inwestprojekt”.

Był pasjonatem historii miasta, inicjatorem wielu znaczących dla dziejów miasta przedsięwzięć, m. in. Dni Piły, budowy pomnika Stanisława Staszica dłuta Edwarda Haupta, wydawania czasopism: ”Głos Pilski”, „Rocznik Pilski” i „Rocznik Nadnotecki”. Zgromadził wiele dokumentów, zdjęć, książek i czasopism o Pile i regionie, w językach polskim i niemieckim. Przekazał je Muzeum Okręgowemu oraz Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Pile.

Jako działacz społeczny, współorganizator wiele stowarzyszeń zawodowych i społeczno – kulturalnych – Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Pilskiego Towarzystwa Kultury, Nadnoteckiego Towarzystwa Społeczno – Kulturalnego. Współpracował z Heimatkreis Schneidemühl (Stowarzyszeniem Byłych Mieszkańców Piły Pochodzenia Niemieckiego w Cuxhaven).

W 1982 wspólnie z innymi zapaleńcami utworzył Towarzystwo Miłośników Miasta Piły. Pełnił funkcję prezesa w latach 1983-1990. Organizował sesje popularnonaukowe m.in. „Piła w latach 1945-1948”, „Zbrodnie hitlerowskie na Ziemi Pilskiej”, „Piła w źródłach archiwalnych”, Zainicjował działalność wydawniczą np. „Szkice pilskie”, jednodniówki „Piła Mówi”. Prowadził konkursy „Balkon zdobi miasto Piła”. Zabiegał o upamiętnienie miejsc historycznych, kierowane przez niego Towarzystwo było fundatorem m.in. tablicy na budynku Konsulatu II Rzeczypospolitej Polskiej (obecnie Muzeum Okręgowe) , pomnika obozu „Albatros” przed Szkołą Podstawową nr 7.

Uhonorowany został wieloma odznaczeniami państwowymi, resortowymi i regionalnymi, w tym Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, złotą odznaką „Zasłużony dla Budownictwa”, „Medalem za zasługi dla poczty i telekomunikacji”. Wyróżniony „Medalem Stanisława Staszica” i wpisem do Księgi Pamiątkowej Miasta Piły (1999). Był laureatem plebiscytu „Pilanin XX wieku”(2000). Nadano mu tytuły – Honorowy Obywatel Miasta Piły (2004 pośmiertnie), Członek Honorowy Towarzystwa Miłośników Miasta Piły (1995) i Honorowy Prezes TMMP (2001.)

Był pilaninem z wyboru. Mówił o Pile – „moje miasto”. Zawsze wierzył w szansę miasta, w nim założył swój dom. W 1951 zawarł związek małżeński z Ireną Łukaszewicz. W Pile urodzili się 2 synowie – Krzysztof inżynier budowlany i Witold nauczyciel wychowania fizycznego.

Uważał, że jego życiorys jest jednym z wielu, jakie można znaleźć w grodzie Staszica. Niezwykle skromny, nie lubił opowiadać o tym, co zrobił. Zawsze podawał suche fakty, z dystansem podchodził do swojego „losu”, wierny staszicowskiej maksymie „Być narodowi użytecznym”. Wielokrotnie przeciwstawiał się niepopularnym decyzjom dotyczących miasta.

Jego credo życiowe zawierało się w stwierdzeniu – „być rozumianym i rozumieć innych”. Mówił także : „Nie lubię być bierny”, „ Byłem jednym z wielu, którym dane było decydować o rozwoju miasta i jego kształcie. Jeżeli pokochasz miasto rodzinne, pokochasz ojczyznę naprawdę. Przeszłość trzeba chronić, pamiętać, być świadomym, że nic nie powstało samo, że każdy obecny dzień poprzedzał wcześniejszy i wyprzedzał jutrzejszy”.

Bibliografia:

Źródła
Autobiografia/Henryk Pankau//1995; Henryk Pankau : laudacja/Maria Bochan// 4 marca 2004; Uchwała Nr 2 Walnego Zebrania Członków z dnia 31 maja 1995 w sprawie nadania godności członka honorowego Towarzystwa Miłośników Miasta Piły; Uchwała Zebrania Sprawozdawczo-Wyborczego z dnia 5 grudnia 2001 w sprawie nadania Panu Henrykowi Pankau godności Honorowego Prezesa Towarzystwa Miłośników Miasta Piły; Uchwała Nr XVII/213/04 Rady Miasta Piły z dnia 27 stycznia 2004 roku w sprawie nadania honorowego Obywatelstwa Miasta Piły
Archiwum rodziny Pankau, Archiwum Towarzystwa Miłośników Miasta Piły

Artykuły
Kawał życia/Władysław Wrzask// Głos Wielkopolski. – 1980, nr 158 : 21/22.07, s. :il.; Sylwetki pionierów ziem zachodnich i północnych//Warszawa : „Książka i Wiedza”- 1985, s. 75-75; Wierny staszicowskiej maksymie/Władysław Wrzask//Gazeta Poznańska.- 1984, nr 103 : 1.05, s.4:il.; Jego miasto, jego życie/Anna Forecka// Tygodnik Pilski.- 1985,nr 5, s.5 :il.; Henryk Pankau : pilskie personalia//Tygodnik Pilski.- 1987, nr 40, s.5; Dla swojego miasta : rozmowa z Henrykiem Pankauem Prezesem Towarzystwa Miłośników Miasta Piły/ Elżbieta Wiernicka// Pilski Informator Kulturalny.- 1989, nr 3, s. 3-5; Tropami przeszłości/P[aweł] Piotrowski//Tygodnik Nowy.- 1995, nr, s. 19:il.; Kto spalił Piłę/Paweł Z. Kujawa// Tygodnik Nowy.- 1996, nr 20, s.10,39; Historyk z zamiłowania/Andrzej Milczyński//Gazeta Poznańska.- 1998, nr 213 : 11.09, s. XIV:il.; Pilanin z wyboru : historie z tej ziemi/Jan Arski//Tygodnik Pilski.- 1999, nr 12, s. 18:il.; Henryk Pankau : plebiscyt Pilanin XX wieku//Tygodnik Nowy.- 2000, nr 41, s.XI; Być miastu użytecznym : w 20-lecie Towarzystwa Miłośników Miasta Piły/Andrzej Milczyński//Piła : Towarzystwo Miłośników Miasta Piły.- 2002, s. 61 :il.; Odszedł Henryk Pankau//Tygodnik Pilski.- 2004, nr 4, s. 24 : il.; Zmarł Henryk Pankau//Tygodnik Nowy.- 2004, nr 4, s. A5; Nekrolog// Tygodnik Nowy.- 2004, nr 4, s. C 8; Henryk Pankau: 1924-2004/Sylwetki znaczących pilan : wybór/Alicja Biela//Piła : Pedagogiczna Biblioteka Publiczna.- 2006, s. 81-83.

Opracowała Maria Bochan

6 sierpnia 1998, rozmowę przeprowadzili Maria Bochan i Andrzej Milczyński